نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• امیرمحمد دوازده امامی زاده ¹
• عبدالرسول کشفی ²

¹ دانشجوی دکتری مطالعات اسلامی دانشگاه اکستر

² استاد گروه فلسفه دین دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

تأمل پیرامون مسئلة شر و ارتباط آن با خداباوری از موضوعات فلسفی‌ای است که در طول تاریخ مورد بحث و گفت‌وگو بوده‌است. از جمله اندیشمندانی که در دوران معاصر به این مسئله پرداخته‌، بروس رایشنباخ است. وی در پاسخ به برهان احتمالاتی شر، علاوه بر تبیین دقیق شرور اخلاقی، توضیحی جامع پیرامون چرایی شرور طبیعی مطرح ساخته‌ که با عنوان «تئودیسة قوانین طبیعی» شناخته شده‌است. بر مبنای این تئودیسه، شرور طبیعی لازمة قانون‌مندی جهان طبیعی است و قانون‌مندی نیز شرط ضروری تحقق فاعل-های مختار است. اشکالِ مهمی که به این تئودیسه وارد شده آن است که می‌توان جهانی را با قوانین یا شرایط متفاوت تصور کرد به گونه‌ای که فاقد شرور طبیعی، و یا، دست‌کم، مشتمل بر شرور طبیعی کمتری نسبت به جهان واقع باشد. پیش‌فرض اساسیِ این اشکال، اعتبارِ استنتاج «امکان» از «تصورپذیری» است که در فلسفة تحلیلی معاصر مورد تدقیق قرار گرفته‌است. به عنوان نمونه، دیوید چالمرز به صورت تفصیلی با بررسی انحای گوناگون تصورپذیری، این استنتاج را جز در شرایطی خاص نمی‌پذیرد. هدف این مقاله، بازخوانی دقیق‌تر تئودیسة قوانین طبیعی رایشنباخ با استفاده از نظریة چالمرز دربارة استلزام تصورپذیری-امکان است. در نتیجه، با تضعیف اشکال تصورپذیری جهان بدون شر این تئودیسه تقویت گشته‌است.

کلیدواژه‌ها

• مسئلة قرینه‌ای شر
• تئودیسة قوانین طبیعی
• تصورپذیری و امکان
• بروس رایشنباخ
• دیوید چالمرز