جستارهای فلسفه دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش الهیات، دانشگاه فرهنگیان، شیراز، ایران

2 استاد گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

قاعده ی الواحد را می توان یکی از مهم ترین و پر چالش ترین قواعد فلسفی به حساب آورد. ابن سینا یکی از فیلسوفانی است که به این قاعده پرداخته است. او در عینِ اقامه ی ادله برای اثبات قاعده ی الواحد، آن را در نمط پنجم الاشارات ذیل عنوان "تنبیه" مطرح کرده است. خواجه نصیرالدین بر این اعتقاد است که چون ابن سینا این قاعده را بدیهی می داند، آن را ذیل عنوان "تنبیه" آورده است. بر این اساس با تصور صحیح و دقیق مولفه های قاعده، به تصدیق قاعده می رسیم، بی آن که نیاز به استدلالی له مدعا یا استدلالی علیه دلالیل مخالفان داشته باشیم. در این مقاله، سعی می شود به روش تحلیل مفهومی، یکایک مولفه های قاعده مورد مداقه قرار گیرد و پس از آن، سازگاری هیات تالیفی این مولفه ها بررسی گردد. در نهایت، به دلیل عدم سازگاری برخی از این مولفه ها با یکدیگر، در می یابیم که از تصور مولفه ها نمی توان به تصدیق آن راه یافت و تنبیهی بودن آن رد می شود

کلیدواژه‌ها

ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1389). قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، جلد1، چاپ 5، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1384). الاشارات و التنبیهات، جلد3، چاپ 1، قم: مطبوعات دینی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404الف). التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامی
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404ب). الشفاء (الالهیات)، تصحیح سعید زاید، قم: مکتبه آیه الله المرعشی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404ج). الشفاء (الطبیعیات)، تصحیح سعید زاید، قم: مکتبه آیه الله المرعشی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح محمد تقی دانش پژوه، چاپ 2، تهران: دانشگاه تهران.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدا و المعاد، اهتمام عبدالله نورانی، چاپ 1، تهران: موسسه مطالعات اسلامی.
ابن سینا، حسین عبدالله (1413). المباحثات، تحقیق و تعلیق محسن بیدارفر، چاپ 1، قم: بیدار.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1400). رسائل (عیون الحکمه)، قم: بیدار.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1391). مجموعه رسائل (ترجمه هفده رساله/ عرشیه)، تصحیح و توضیحات محمود طاهری، چاپ 2، قم: آیت اشراق.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1358). الحدود، ترجمه محمد مهدی فولادوند، تهران: انجمن فلسفه ایران.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1383). دانشنامه علائی (الهیات)، با مقدمه و حواشی و تصحیح محمد معین، چاپ 2، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1399). تسع رسائل فی الحکمه و الطبیعیات معها قصه سلامان و ابسال، التنقیح و التحقیق و التقدیم ابراهیم رنجبر، چاپ 1، قم: آیت اشراق.
بهشتی، احمد (1385). صنع و ابداع (شرح و توضیح نمط پنجم از کتاب «الاشارات و التنبیهات»)، چاپ2، تهران: دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم، جلد 8، چاپ 3، قم: اسراء.
شهابی خراسانی، محمود (1355). النظره الدقیقه فی قاعده البسیط الحقیقه، چاپ 1، تهران: روزنه.
الطباطبایی، محمد حسین (بی تا). نهایه الحکمه، قم: موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
الطوسی، الخواجه نصیر الدین (1375). شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، قم: البلاغه.
فرامرز قراملکی، احد (1382). «نقش روش‌شناختی قاعده الواحد»، خردنامه صدرا، پاییز 1382، شماره 33،ص20 و22-23.
قدردان قراملکی، محمد حسن (1396). قاعده الواحد از دیدگاه متکلمان، چاپ 2، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
ملاصدرا (1981). الاسفار الاربعه، جلد 2، بیروت: دار احیا التراث.