Document Type : Original Article

Authors

1 Ph.D. Student of Comparative Philosophy, Shahid Motahari University, Tehran, Iran.

2 Professor of Islamic philosophy and theology, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.

10.22034/philor.2022.555081.1400

Abstract

In this paper, the term "Priority theology" is introduced to describe the theological system of Abu al-Husayn al-Basri in discussing the problem of divine action or, more generally, the problem of "God and the world." He believed that in a causal relationship, the cause does not necessitate the effect but only makes the effect more likely to occur. According to him, since nature as a whole and as a collection of things and relationships is a creation of a Free God, the natural relationship, causality in nature, is only preponderant (أولی), not necessary; therefore, peripatetics and asharits' ideas of necessity and coincidence in causality are inaccurate. According to priority theology, God can act freely to create the world, choose states and objects for existence, and reset or change natural flows. Furthermore, priority theology emphasizes the role God, man, and nature play in reality. The explanation of miracles done by prophets, miracles of saints, answering prayers, termination of decisions, and appearance (بداء) in al-Basri's theology show that man and nature follow the order and authority established by God. However, God can intervene in the world for some reason, such as the revelation of his power and authority. By presenting a theological analysis of the philosophical approach, al-Basri's theology could create a new way of defending theological claims. Later, Ibn al-Malahim, Fakhr al-Din al-Razi, Sadid al-Din al-Hemmasi al-Razi, Khawaja Nasir al-Din al-Tusi, Allama Helli, and others welcomed his theological way and established the basis for their theological systems. Some of the effects and consequences of al-Basri's priority theology include presenting new definitions of necessity, further explanations of causality in the world, the solution of predestination and delegation through intermediate position, miracles, and the like, and finally, solving the problem of evil.

Keywords

  1. ابن­خلکان.احمدبن­محمد: بی­تا، وفیات الاعیان و انباء ابناءالزمان، تحقیق: احسان عباس، بیروت: دارالفکر.
  2. ابن­مرتضی.احمدبن­یحیی: 1961، طبقات معتزله، تصحیح: هیلموت ریتر و آلبرت دیتریش، ویسبادن: نشر فرانزشتاینر.
  3. احسائی.ابن­ابی­جمهور: 2013، مجلی مرآةالمنجی فی الکلام و الحکمتین و التصوف، اشراف: زابینه اشمیتکه و تحقیق: رضا یحیی­پور، قم: جمعیة ابن­ابی­جمهوراحسائی لإحیاءالتراث.
  4. ارسطو: 1984، الطبیعة، ترجمه: حنین بن اسحاق، تدوین و تعلیقه: ابوالحسین بصری، تصحیح: عبدالرحمن بدوی، قاهره: هیئة المصریة العامة للکتاب.
  5. اشعری.ابوالحسن: 1955الف، کتاب اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، تصحیح: حموده غرابه، مصر: شرکت مساهمة مصریة.
  6. اشعری.ابوالحسن: 1955ب، اشعری.ابوالحسن: 1995ب، استحسان الخوض فی علم الکلام، رجوع و مقدمه: محمدولی الاشعری القادری، بیروت: دارالمشاریع.
  7. اشعری.ابوالحسن: 1980، مقالات الاسلامیین و إختلاف المصلّین، تصحیح: هلموت ریتر، ویسبادن: انتشارات فرانز استینر.
  8. اشمیتکه.زابینه: 1378، اندیشه­های کلامی علامه حلّی، ترجمه: احمد نمایی، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
  9. اشمیتکه.زابینه: 1386، مواجهه قرائیم با تفکر ابوالحسین بصری بر مبنای مجموعه فرکویچ در سن­پترزبورگ، ترجمه: محمدکاظم رحمتی، مجله هفت آسمان، شماره 33، صفحه 171 تا 192.
  10. افندی.عبدالله: 1431، ریاض­العلماء و حیاض­العقلاء، تحقیق: احمدحسینی اشکوری، بیروت: مؤسسه تاریخ العربی.
  11. انصاری.حسن: 1395، میان کلام و فلسفه، تهران: انتشارات رایزن.
  12. بحرانی.کمال­الدین میثم بن میثم: 1434، قواعدالمرام فی علم­الکلام، کربلاء: عتبه حسینی.
  13. بصری.ابوالحسین: 2006، تصفح الادلة، تحقیق: ویلفرد مادلونگ و زابینه اشمیتکه، ویسبادن: هارازویت.
  14. حلّی.حسن بن یوسف (علامه): 1384، تسلیک النفس الی حضیرة القدس، تحقیق: فاطمه رمضانی، قم: مؤسسه امام صادق (علیه­السلام).
  15. حلّی.حسن بن یوسف (علامه): 1386، معارج الفهم فی شرح الیاقوت، تحقیق: محمد نجفی زنجانی، قم: الشریف الرضی.
  16. حلّی.حسن بن یوسف (علامه): 1433، کشف المراد فی شرح تجریدالاعتقاد، تصحیح: حسن حسن­زاده آملی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  17. خطیب بغدادی.احمدبن­علی: 1417، تاریخ بغداد، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  18. ذهبی.محمدبن­احمد: 1413، الإعلام بوفیات الأعلام، تحقیق: ربیع ابوبکر عبدالباقی، بیروت: مؤسسه الکتب الثقافیه.
  19. رکعی.محمد و رسول رضوی: 1394، نقد انگاره­ی تأثیرپذیری علامه حلّی از ابوالحسین بصری، نشریه کلام اهل­بیت (علیهم­السلام)، شماره 1، صفحه 115 تا 134.
  20. شهرستانی.محمدبن­عبدالکریم: 1375، کتاب الملل و النحل، تخریج: محمدبن فتح­الله بدران، قاهره: مکتبة الانجلوالمصریه.
  21. صدرا.محمد: 1981، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: درالإحیاءالتراث­العربی.
  22. الصفدی.صلاح­الدین­خلیل­: 1401، الوافی بالوفیات، تحقیق: هیلموت ریتر، بیروت: دارالنشر فرانزشتاینر.
  23. طوسی.نصیرالدین (خواجه): 1405 الف، مصارع المصارع، تحقیق: حسن معزی، قم: کتابخانه آیت­الله مرعشی.
  24. طوسی.نصیرالدین (خواجه): 1405 ب، تلخیص المحصل، بیروت: دارالاضواء.
  25. فخررازی. محمد: 1413، اعتقادات فرق المسلمین و المشرکین، تحقیق:محمدتاریه غرب، قاهره: مکتبة مدیولی.
  26. فخررازی.محمد: 1407، المطالب العالیة من العلم الالهیة، تحقیق: حجازی سقا، بیروت: دارالکتب العربی.
  27. فخررازی.محمد: 1411، کتاب المحصل، تحقیق: حسین اتای، عمان: دارالرازی.
  28. فخررازی.محمد: 1433، تفسیر الکبیر المشهور بمفاتیح الغیب، مقدمه و تحقیق: خلیل عیس، بیروت: دارالفکر.
  29. فخررازی.محمد: 1986، الاربعین فی اصول الدین، قاهره: مکتبة الکلیات الازهریه.
  30. فخررازی.محمد: 1989، القضا و القدر، تصحیح: محمد بغدادی، بیروت: دارالکتب العربی.
  31. فخررازی.محمد: 2015، نهایة العقول فی درایة الاصول، تحقیق: سعیدعبداللطیف فودة، لبنان: دارالذخائر.
  32. لاهیجی.عبدالرزاق: 1396، شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام، تحقیق: اکبر اسدعلیزاده، تهران: مرکز علوم و فرهنگ اسلامی.
  33. ملاحمی خوارزمی.محمود: 1386، کتاب الفائق فی اصول­الدین، تحقیق و مقدمه: ویلفرد مادلونگ و مارتین مکدرموت، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین.
  34. ملاحمی خوارزمی.محمود: 1979، المعتمد فی اصول­الدین، تصحیح و مقدمه: ویلفرد مادلونگ و مارتین مکدرموت، لندن: الهدی.
  35. ملاحمی خورازمی.محمود: 1387، تحفة المتکلمین فی الرد علی الفلاسفه، تصحیح و مقدمه: حسن انصاری و ویلفرد مادلونگ، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  36. ولفسن.هری اوسترین: 1368، فلسفه علم کلام، ترجمه: احمد آرام، تهران: انتشارات الهدی.