صغری خیرجوی
دوره 7، شماره 2 ، آبان 1397، صفحه 1-33
چکیده
شناخت وحی به صورت عام و ماهیت قرآن به صورت خاص از بحثهای بسیار مهم و ضروری است. بهخصوص که چیستی وحی در عصر جدید چالشهای زیادی را در حوزة تفکر اسلامی بهوجود آورده است. مقالة حاضر با رویکرد توصیفیـتحلیلی و انتقادیـمقایسهای به مسئلة چیستی وحی از دیدگاه علامه طباطبایی (قرآنشناس سنتی) و نصر حامد ابوزید (قرآنشناس مدرن) ...
بیشتر
شناخت وحی به صورت عام و ماهیت قرآن به صورت خاص از بحثهای بسیار مهم و ضروری است. بهخصوص که چیستی وحی در عصر جدید چالشهای زیادی را در حوزة تفکر اسلامی بهوجود آورده است. مقالة حاضر با رویکرد توصیفیـتحلیلی و انتقادیـمقایسهای به مسئلة چیستی وحی از دیدگاه علامه طباطبایی (قرآنشناس سنتی) و نصر حامد ابوزید (قرآنشناس مدرن) میپردازد تا همانندیها و ناهمانندیهای موجود میان نظریات این دو متفکر را یافته و آرای اختلافی را از دیدگاه علامه طباطبایی نقد کند. چراکه آرای این دو متفکر در تقابل باهم بوده و مقایسة آنها راهگشای جستوجوگران در کشف حقیقت خواهد بود. علامه حقیقت وحی را از خود وحی میفهمد. او قرآن را وحی الهی، معجزه، دارای عصمت و معنای ثابت میداند. از نظر او حقیقت قرآن ازلی و قدیم است. در حالی که ابوزید قرآن را امری انسانی میداند. او قرآن را حادث، کلام پیامبر و تاریخمند و فرهنگی میخواند که معنای ثابت ندارد. از نظر او برخی باورها از فرهنگ عصر نزول در قرآن وارد شده که در عصر حاضر منسوخ هستند.
وحیده فخار نوغانی؛ سید مرتضی حسینی شاهرودی
دوره 7، شماره 2 ، آبان 1397، صفحه 35-54
چکیده
در اندیشة دینی معجزات گواهی بیّن بر صدق انبیای الهی است که زمینة ظهور یقین مخاطب را فراهم میکند. از نظر برخی از متکلمین و فیلسوفان مسلمان، به دلیل وجود رابطة منطقی میان معجزات و ادعای نبوت، یقین مخاطبان از نوع یقین منطقی است اما برخی دیگر به دلیل ضعف دلالت معجزات، یقین یادشده را از نوع یقین اقناعی میشمارند. به نظر آیتالله جوادی ...
بیشتر
در اندیشة دینی معجزات گواهی بیّن بر صدق انبیای الهی است که زمینة ظهور یقین مخاطب را فراهم میکند. از نظر برخی از متکلمین و فیلسوفان مسلمان، به دلیل وجود رابطة منطقی میان معجزات و ادعای نبوت، یقین مخاطبان از نوع یقین منطقی است اما برخی دیگر به دلیل ضعف دلالت معجزات، یقین یادشده را از نوع یقین اقناعی میشمارند. به نظر آیتالله جوادی آملی معجزات دلیل عقلی بر صدق نبوتاند و یقین حاصل از آن نیز یقین منطقی است. ظهور یقین اقناعی ناشی از مواجهة حسی مخاطبان با معجزات و ضعف ادراک عقلی مخاطبان در کشف رابطة منطقی میان معجزات و مدلول آن است. این پژوهش به بررسی و نقد این دیدگاه و میزان کارآمدی آن در ظهور یقین منطقی میپردازد. دستاورد این پژوهش نشان خواهد داد که هرچند دیدگاه یادشده به دلیل توجه به مبانی معرفتشناختی معجزات در مقایسه با سایر دیدگاهها از نقاط قوت بسیاری برخوردار است اما در فرآیند تبیین دلالت منطقی معجزات، تشخیص برخی از معیارها برای مخاطبان دشوار است. علاوه بر این در پایان پژوهش تلاش شده است تا دلالت بیّن معجزات با توجه به هدف از بعثت انبیای الهی تبیین شود.
حسین اجتهادیان؛ رسول رسولی پور
دوره 7، شماره 2 ، آبان 1397، صفحه 55-80
چکیده
تبیین فعل الهی یا نحوة تعامل خداوند با جهان و درک آن در بستر فلسفه و علم مدرن یکی از مسائل مهم و پرمناقشة فلسفة دین معاصر بوده است. بعد از نوآوریهای فیزیک جدید در قرن بیستم بعضی از متفکران مدعی شدند بر خلاف فیزیک کلاسیک که در آن قوانین فیزیکی محدودکنندة فعل خداوند تلقی میشدند، در فیزیک جدید، مفاهیمی چون عدم قطعیت میتواند فعل ...
بیشتر
تبیین فعل الهی یا نحوة تعامل خداوند با جهان و درک آن در بستر فلسفه و علم مدرن یکی از مسائل مهم و پرمناقشة فلسفة دین معاصر بوده است. بعد از نوآوریهای فیزیک جدید در قرن بیستم بعضی از متفکران مدعی شدند بر خلاف فیزیک کلاسیک که در آن قوانین فیزیکی محدودکنندة فعل خداوند تلقی میشدند، در فیزیک جدید، مفاهیمی چون عدم قطعیت میتواند فعل مداخلهآمیز خداوند در جهان طبیعت را توجیه و تبیین کنند. اما از آنجا که مکانیک کوانتم رایج دارای متافیزیک روشنی نبود، منجر به پارهای معضلات هستیشناسانه شد و بنابراین تفسیرهای متفاوتی از آن ارائه شد که هر یک برای الهیدانان راهحل متفاوتی را برای تبیین فعل الهی در جهان پیشنهاد میکرد. در این مقاله نشان میدهیم تفسیر دیوید بوم با ارائۀ ایدههایی مانند نظم مستتر، جنبش همگانی، کلنگری و عنصر اطلاعات در ماده، ظرفیت متافیزیکی مناسبی برای تبیین فعل الهی فراهم میکند.
علیرضا درّی نوگورانی
دوره 7، شماره 2 ، آبان 1397، صفحه 81-101
چکیده
یکی از منابع مهم باورهای دینی در ادیان ابراهیمی گواهی است. مسائل معرفتشناختی پیرامون باور مبتنی بر گواهی هم در معرفتشناسی معاصر هم در بحث خبر واحد و متواتر در اصول فقه شیعه طرح شده است. در این مقاله، با بیان شباهتها و تفاوتهای اصلی میان شرایط کسب باور موجه از طریق گواهی در الیزابت فریکر از معرفتشناسان شاخص معاصر در بحث گواهی ...
بیشتر
یکی از منابع مهم باورهای دینی در ادیان ابراهیمی گواهی است. مسائل معرفتشناختی پیرامون باور مبتنی بر گواهی هم در معرفتشناسی معاصر هم در بحث خبر واحد و متواتر در اصول فقه شیعه طرح شده است. در این مقاله، با بیان شباهتها و تفاوتهای اصلی میان شرایط کسب باور موجه از طریق گواهی در الیزابت فریکر از معرفتشناسان شاخص معاصر در بحث گواهی و شیخ انصاری از شخصیتهای شاخص اصولیِ شیعه این مسئله بررسی شده است که آیا میتوان مباحث این دو سنت فکری را در موضوع یادشده مقایسه کرد؟ به این منظور ابتدا مفاهیم کلیدی از جمله خبر و حجّت از نظر شیخ انصاری با گواهی و توجیه از نظر فریکر مقایسه شدهاند. سپس، در پرتو این مقایسه، شروط لازم برای کسب باور موجه از طریق گواهی از نظر هر دو متفکر مقایسه شدهاند. در نهایت، نشان داده شده است که به خاطر تفاوتهای بنیادین این دو نظریه، برخی شباهتهای ظاهری در واقع تفاوت هستند؛ با این حال، هرچند امکان مقایسه منتفی نیست، این مقایسه باید با نهایت دقت صورت گیرد.
حسین شوروزی؛ محمد سعیدی مهر؛ اعظم قاسمی؛ رضا ماحوزی
دوره 7، شماره 2 ، آبان 1397، صفحه 103-127
چکیده
مسئلة ماهیت علم خداوند از مسائلی است که از دیر باز ذهن اندیشمندان و متفکران را به خود واداشته است. در فلسفة دین معاصر، ویلیام آلستون به این مسئله چیستی ماهیت علم خداوند میپردازد؛ آیا میتوان گفت علم خداوند همان باور صادق موجه است؟ در فلسفة اسلامی نیز علم را به دو قسم تقسیم میکنند؛ علم حضوری و علم حصولی. علم خداوند کدام قسم از این ...
بیشتر
مسئلة ماهیت علم خداوند از مسائلی است که از دیر باز ذهن اندیشمندان و متفکران را به خود واداشته است. در فلسفة دین معاصر، ویلیام آلستون به این مسئله چیستی ماهیت علم خداوند میپردازد؛ آیا میتوان گفت علم خداوند همان باور صادق موجه است؟ در فلسفة اسلامی نیز علم را به دو قسم تقسیم میکنند؛ علم حضوری و علم حصولی. علم خداوند کدام قسم از این دو مورد است؟ علم حصولی یا حضوری؟ در این مقاله پس از بیان دیدگاه آلستون و شیخ اشراق در مورد علم خداوند، به این نظریه میپردازیم که این دو متفکر تا حدودی دیدگاه مشترکی در مورد علم خداوند پس از ایجاد دارند. نظریة شهود مستقیم آلستون و اضافیة اشراقیة سهروردی دو تعبیر از یک دیدگاه است. از دیدگاه آلستون علم خداوند را نمیتوان همان باور درنظر گرفت، چراکه باور با محدودیتها و الزاماتی مواجه است که همسو و سازگار با علم مطلق نیست. نظریة شهود مستقیم آلستون به این معنا است که خداوند مستقیماً جهان را شهود میکند و از این رو به آن علم دارد. همچنین آلستون نظریة متفکرانی را که معتقدند علم خداوند همان باور صادق موجه است رد میکند؛ زیرا انتساب آن به خداوند با تناقضاتی مواجه است. در این مقاله تلاش شده است تا با بررسی دیدگاه ویلیام آلستون و شیخ اشراق، دیدگاه این دو متفکر در مورد ماهیت علم خداوند تشریح شود و تفاوتها و شباهتهای آنها در این زمینه روشن شود.
سیده سعیده میرصدری؛ منصور نصیری
دوره 7، شماره 2 ، آبان 1397، صفحه 129-149
چکیده
خداباوری گشوده جنبشی الاهیاتی است که در اواخر قرن بیستم از دل سنت اوَنجلیکال مسیحی سر بر آورد و دغدغة ترسیم مدلی از فعل خداوند در عالم را داشت که بتواند بر اساس آن تعارض و ناسازگاری موجود در الاهیات سنتی، بین اراده آزاد/ اختیار بشر و علم پیشین و مطلق الاهی، را رفع کند. آنها کوشیدند نشان دهند که خداوند علم مطلق و جهانشمول ندارد؛ بلکه ...
بیشتر
خداباوری گشوده جنبشی الاهیاتی است که در اواخر قرن بیستم از دل سنت اوَنجلیکال مسیحی سر بر آورد و دغدغة ترسیم مدلی از فعل خداوند در عالم را داشت که بتواند بر اساس آن تعارض و ناسازگاری موجود در الاهیات سنتی، بین اراده آزاد/ اختیار بشر و علم پیشین و مطلق الاهی، را رفع کند. آنها کوشیدند نشان دهند که خداوند علم مطلق و جهانشمول ندارد؛ بلکه علم خداوند و آیندة عالم و بشر هر دو گشودهاند و همهچیز به اختیار و ارادة انسان بستگی دارد. خدای خداباوری گشوده از سر مهر و عشق خود به بشر علماش را محدود و آینده را گشوده و وابسته به ارادة انسان گذاشته است. از جمله انتقاداتی که به خداباوری گشوده وارد شده معضل محدودیت علم الاهی است. دیگر اینکه مدعیات خداباوران گشوده در باب گشودهبودن آینده و پیشبینیناپذیربودن آن با نصّ کتاب مقدس همخوانی ندارد. بهنظر میرسد در این میان مدل الاهیاتی شیعی، یعنی بداء، چهبسا راه میانهای برای حل معضل علم پیشین و خطاناپذیر الاهی و ارادة آزاد بشر باشد، بدون اینکه یکی از دو طرف را نادیده بگیرد یا به نفع دیگری مصادره به مطلوب کند. مدل بدائی در حین اصالتبخشیدن به اختیار انسان، علم و قدرت الاهی را نیز، که به صورت سنتی مطرح شده بود، حفظ میکند و از این لحاظ از نقدهای وارد بر الاهیات کلاسیک مسیحی مصون است و اشکالات الاهیات گشوده را نیز ندارد.