جستارهای فلسفه دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه دکتری فلسفه دانشگاه آزاد اهواز

2 استاد دانشگاه قم

چکیده

در سنت اسلامی، یکی از مباحث مهم و اساسی در خصوص معجزه، بحث از دلالت معجزه بر نبوت پیامبران است. اندیشمندان اسلامی عمدتاً معجزه را دلیل بر صدق مدعی نبوت می‌دانند نه بر صدق تعالیم او؛ زیرا به اعتقاد آنان رابطه‌ای میان یک عمل خارق‌العاده و صدق تعلیمات کسی که چنین امری را انجام داده است وجود ندارد. می‌توان گفت وجه مشترک دیدگاه اسلامی در دلالت معجزه، صدق مدعی نبوت پیامبر است. دیدگاه اندیشمندان غربی در این مورد، انسجام و روشنایی لازم را ندارد. در سنت فلسفی‌ـ‌الهیاتی غربی از راه معجزه بر وجود خداوند استدلال می‌شود و فلاسفة غربی تأکید دارند معجزه بر صدق و درستی تعالیم و آموزه‌های دینی خاص گواهی می‌دهد و موجب رجحان یک دین بر دین دیگر می‌شود. از میان اندیشمندان مسلمان علامه طباطبایی بر‌خلاف بسیاری، راه شناخت انبیا را منحصر در معجزه می‌داند. و از میان اندیشمندان غربی نیز سویین‌برن در برخی تعبیرات خود مدلول معجزه را اثبات نبوت معجزه‌گر می‌داند. علامه طباطبایی و سویین‌برن در خصوص مفهوم معجزه برخی نظرات مشترک دارند، ولی در خصوص مدلول معجزه دیدگاه متفاوتی دارند؛ زیرا سویین‌برن مدلول معجزه را اثبات وجود خدا و درستی تعالیم پیامبر می‌داند در حالی که علامه طباطبایی مدلول معجزه را فقط صدق مدعی نبوت می‌داند.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم
احمدی، محمدامین (1378). تناقض‌نما یا غیب‌نمون، قم: انتشارات دفتر تبلیغات حوزة علمیه.
براین، دیویس (1387). درآمدی بر فلسفة دین، ترجمة ملیحة نصیری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
پترسون، مایکل و دیگران (1379). عقل و اعتقاد دینی، ترجمة احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو.
جوادی آملی، عبدالله (1386). تبیین براهین اثبات خدا، قم: اسراء.
خسروپناه، عبدالحسین (1385). «دلالت معجزات بر اثبات وجود خدا»، قبسات، ش 41.
ژیلسون، اتین (1366). روح فلسفه در قرون وسطی، ترجمة ع. داودی، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سویین‌برن، ریچارد (1381). آیا خدایی هست؟، ترجمة محمد جاودان، قم: مؤسسة انتشارات مفید.
طباطبایی، محمد‌حسین (1363). تفسیر المیزان، ترجمة سیدمحمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، محمدحسین (1387). مجموعة رسائل، به کوشش سید‌هادی خسرو‌شاهی، قم: مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی.
طباطبایی، محمد‌حسین (1362). اعجاز قرآن، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
طباطبایی، محمدحسین (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
کریمی، مصطفی (1377). «قلمرو دلالت معجزه»، معرفت، ش 26.
مطهری، مرتضی (1383). مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، مجموعة آثار، ج 2، تهران: صدرا.
نراقی، محمد‌مهدی (1362). انیس الموحدین، تصحیح آیت‌الله قاضی طباطبایی، تهران: الزهراء.
هاسپرس، جان (1371). فلسفة دین، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
هیک، جان (1372). فلسفة دین، ترجمة بهرام راد، ویرایش بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران: انتشارات بین‌المللی هدی.
 
Hume (2007). An Enquiry concerning Human Understanding, Petre Millican (ed.), Oxford.
Swinburne, Richard (1971). The Existence of God, London: Macmillan and co.
Swinburne, Richard (1988 a). Miracles and Revelation, in philosophy of Religion, An Anthology, Louis Pojman and Michael Rea (eds.), USA: Thomson, Wadsworth.
Swinburne Richard (1988 b) For the possibility of miracle, in philosophy of Religion, An Anthology, Louis Pojman and Michael Rea (eds.), USA: Thomson, Wadsworth.
Swinburne Richard (1988 c). Miracle and revelation, in in philosophy of Religion, An Anthology, Louis Pojman and Michael Rea (eds.), USA: Thomson, Wadsworth.
Swinburne, Richard (1989). Introduction to Miracles, Richard Swinburne (ed.), New York: Macmillan.
Swinburne, Richard (1992). Revelation from Metaphor to Analogy, New York: Oxford University Press.
Swinburne, Richard (2004). The Existence of God, New York: Oxford University Press.
Swinburne, Richard (2005). Faith and Reason, New York: Oxford University Press.
Swinburne, Richard (2008). Is There A God?, New York: Oxford University Press