جستارهای فلسفه دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکترای حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان

3 دانشجوی دکتری دین پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

پرسش از معنای زندگی و جاودانگی انسان، از جملة دغدغه‌های بنیادینی است که از دیرباز ذهن اندیشه‌وران را به خود مشغول ساخته است. باور به حیات پس از مرگ و جاودانگی در نوع تفسیر انسان از زندگی و در معناداری یا بی‌معنایی آن نقش مهمی دارد. ملاصدرا بر اساس عناصری از نظام فلسفی خویش هم‌چون تجرد نفس، حرکت جوهری، حدوث جسمانی و بقای روحانی نفس و با ارائة تبیینی متفاوت از پدیدة مرگ، ایده‌ای را مطرح کرد که فهم دقیق آن بر پیوند میان اعتقاد به جاودانگی نفس و معناداری زندگی صحه می‌گذارد. رویکردی که ملاصدرا برای اثبات جاودانگی نفس انسان برگزیده، فلسفی است و نمود‌های آن در مسئلة معناداری قابل توجه است. با توجه به ابعاد جاودانگی انسان و معناداری زندگی در نظر ملاصدرا، انسان ایمانی، انسان عقلانی و انسان اخلاقی ملازم یکدیگرند. در این مقاله با روشی توصیفی-تحلیلی در ابتدا مؤلفه‌های مهم در جاودانگی و معناداری زندگی را بررسی خواهیم کرد، سپس نقش اعتقاد به جاودانگی نفس در معنای زندگی را با توجه به مبانی حکمت صدرایی تبیین می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها

آدامز، ای. ام. (1382). «معنای زندگی»، ترجمة زهرا گلپایگانی، نقد و نظر، ش 31 و 32.
ملاصدرا (1981). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، جلدهای 1-9، بیروت: دار احیاء التراث.
ملاصدرا (1388). الشواهد الربوبیه، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
ملاصدرا (1354). المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: نشر انجمن حکمت و فلسفه ایران.
ملاصدرا (1361). ایقاظ النائمین، تصحیح محسن مؤیدى، تهران: نشر انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
ملاصدرا (1363 الف). مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ملاصدرا (1363 ب). اسرار الایات، ترجمة محمد خواجوی، تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی.
ملاصدرا (1363 ج). المشاعر، تهران: کتابخانه طهوری.
ملاصدرا (1366 الف). شرح اصول کافی، ترجمة محمد خواجوی، تهران: مؤسسة تحقیقات فرهنگی.
ملاصدرا (1366 ب). کسر اصنام الجاهلیه، ترجمة محسن بیدارفر، تهران: نشر الزهراء.
ملاصدرا (1375). مجموعة رسایل فلسفی، تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی، تهران: حکمت.
ملاصدرا (1364). تفسیر القران الکریم، تصحیح: محمد خواجوی، ج 2، قم: انتشارات بیدار.
مصطفی، ابراهیم (1960). معجم الوسیط، قاهره: مطبعه المصر.
 
Craig,William (2000). ‘The Absurdity of life without God’ in Kemke. chap.4.