جستارهای فلسفه دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشیار فلسفه دانشگاه پیام نور

چکیده

ابن‌سینا بر اساس وجودشناسی، خداشناسی را تبیین می‌کند و برای اثبات خدا استدلالی مبتنی بر وجودشناسی بیان می‌کند. اصل مهم وجودی او تمایز میان وجود و ماهیت است. بر اساس این تمایز، موجودات به دو قسم واجب و ممکن تقسیم می‌شوند. در واجب‌الوجود تمایز وجود و ماهیت بی‌معناست و در ممکنات چنین تمایزی برقرار است. پرسش اولیه این است که ابن‌سینا چه تصوری از خدا دارد؟ مفهوم خدا نزد او چیست؟ ویژگی‌های آن کدام است؟ مفهوم خدا نزد ابن‌سینا با دو بیان مطرح شده است «الحقیقه الأول الإنیه» و نیز «واجب‌الوجود ماهیته آنیته». حال پرسش اصلی این است که این دو عبارت در نتیجة بحث چه تفاوتی باهم دارند؟ آیا این‌که یک‌بار ابن‌سینا واجب‌تعالی را «انیّت محض» می‌داند و در جای دیگر از عینیت وجود و ماهیت او سخن می‌گوید به تناقض‌گویی دچار نشده است؟ در این نوشتار برآنیم پس از بررسی این دو عبارت به حل این مسئله بپردازیم و برای این امر، از تحلیل ویژ‌گی‌های واجب‌الوجود نیز بهره می‌گیریم.

کلیدواژه‌ها

ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1372). قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ابن‌سینا (1375). الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
ابن‌سینا (1363). مبدأ و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانی، مؤسسة مطالعات اسلامی دانشگاه مگ‌گیل شعبۀ تهران.
ابن‌سینا (1418). الهیات من کتاب الشفاء، آیت‌الله حسن‌زاده آملی، قم: مکتبه الاعلام الاسلامی، مرکز نشر.
ابن‌سینا (1404). التعلیقات، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
ابن سینا (1405). الشفاء-المنطق، قم: مرعشی نجفی.
ابن‌سینا (1390). الهیات از کتاب شفا، ویرایش و ترجمۀ ابراهیم دادجو، تهران: امیرکبیر.
ابن‌سینا (1364، 1379). النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا (1371). المباحثات، محسن بیدارفر، قم: بیدار.
ابن‌سینا (1383). الهیات دانشنامه علایی، همدان: ‌دانشگاه بوعلی سینا.
بهشتی، احمد (1375). الاشارات و التنبیهات شیخ‌الرئیس ابن‌سینا (شرح و توضیح)، تهران: مؤسسة فرهنگی آرایه.
بهشتی، احمد (1387). هستی و علل آن، شرح نمط چهارم از کتاب الاشارات و التنبیهات شیخ‌الرئیس ابن‌سینا، قم: بوستان کتاب.
حسن‌زاده آملی، حسن (1388). دروس شرح اشارات و تنبیهات ابن‌سینا نمط چهارم، قم: آیت اشراق.
حکمت، نصرالله (1389). متافیزیک ابن‌سینا، تهران: الهام.
حکمت، نصرالله (1390). درسنامة حکمت مشاء، تهران: نشر علمی.
دادجو، ابراهیم (1390). الهیات از کتاب شفا (ویرایش و ترجمه)، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ذبیحی، محمد (1389). فلسفة مشاء، با تکیه بر اهم آرای ابن‌سینا، تهران: سمت.
سبزواری، ملاهادی (1369). شرح غررالفرائد یا شرح منظومه حکمت قسمت امور عامه و جوهر و عرض، با اهتمام مهدی محقق و توشی هیکو ایزوتسو، تهران: دانشگاه تهران.
شیروانی، علی (1389). ترجمه و شرح بدایه‌الحکمه، ج 2، قم: بوستان کتاب.
فارابی، ابونصر (1986). الحروف، مقدمه و تحقیق محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق.
کاکایی، مستانه، عباسی حسین‌آبادی، حسن (1394). «بررسی تطبیقی معنای وجود از دیدگاه ابن‌سینا و توماس آکوئینی»، پژوهش‌های هستی‌شناختی، ش 7.
کندی (1387). مجموعة رسائل کندی، محمود یوسف‌ثانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مصباح، محمدتقی (1382 و 1391). شرح الهیات شفا، ج 1، تحقیق و نگارش محمدباقر ملکیان، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
یثربی، یحیی ( 1385). ترجمة الهیات نجات، قم: مؤسسة بوستان کتاب.