جستارهای فلسفه دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری فلسفه دین، پژوهشکده حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 استادیار گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی

چکیده

تبیین فعل الهی یا نحوة تعامل خداوند با جهان و درک آن در بستر فلسفه و علم مدرن یکی از مسائل مهم و پرمناقشة فلسفة دین معاصر بوده است. بعد از نوآوری­های فیزیک جدید در قرن بیستم بعضی از متفکران مدعی شدند بر خلاف فیزیک کلاسیک که در آن قوانین فیزیکی محدود‌کنندة فعل خداوند تلقی می­شدند، در فیزیک جدید، مفاهیمی چون عدم قطعیت می­تواند فعل مداخله‌آمیز خداوند در جهان طبیعت را توجیه و تبیین کنند. اما از آن‌جا که مکانیک کوانتم رایج دارای متافیزیک روشنی نبود، منجر به پاره­ای معضلات هستی‌شناسانه شد و بنابراین تفسیرهای متفاوتی از آن ارائه شد که هر یک برای الهی‌دانان راه‌حل متفاوتی را برای تبیین فعل الهی در جهان پیشنهاد می‌کرد. در این مقاله نشان می‌دهیم تفسیر دیوید بوم با ارائۀ ایده‌هایی مانند نظم مستتر، جنبش همگانی، کل‌نگری و عنصر اطلاعات در ماده، ظرفیت متافیزیکی مناسبی برای تبیین فعل الهی فراهم می‌کند.

کلیدواژه‌ها

افروغ، عماد (1394). شرحی بر دیالکتیک روی بسکار، نشر علم.
ایزوتسو، توشیهیکو (1390). خلق مدام در عرفان ایرانی و آیین بودایی ذن، ترجمة شیوا کاویانی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
باربور، ایان (1392). دین و علم، ترجمة پیروز فطورچی، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
پوکینگهورن، جان (1387). نظریة کوانتمی، ترجمة حسین معصومی همدانی، فرهنگ معاصر.
تریسی، توماس، اف. (1395). «خلقت، مشیت و تصادف کوانتمی»، ترجمة حسین اجتهادیان، اطلاعات حکمت و معرفت 122، سال یازدهم، ش 3.
جانیاک، آندرو (1392). نیوتن فیلسوف، ترجمة سعید جعفری، نشر نیلوفر.
رمضانی، حسین (1392). «نقش اراده در فاعلیت الهی از منظر حکمت اسلامی»، حکمت اسراء، ش 15.
گلشنی، مهدی (1390). تحلیلی از دیدگاه­های فلسفی فیزیکدانان معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
منصوری، علیرضا (1395). مبانی فلسفی مکانیک کوانتم، نشر نی.
نریمانی، نیما (1395). «علم و دین از منظر جان پوکینگهورن»، اطلاعات حکمت و معرفت 122، سال یازدهم، ش 3.
یغمایی، ابوتراب (1395). «فعل الهی غیرمداخله­گرایانه و نظریة علیت نوصدرایی»، فصلنامه اندیشة دینی دانشگاه شیراز، دورة 16 ، ش 4.
 
Bohm, David (1980). Wholeness and Implicate Order, Routledge, Electronic Publishing: Taylor and Francis e-Library.
Bohm, David (1990). ‘A New Theory of the Relationship of Mind and Matter’, Philosophical Psychology, 3:2.
Koperski, Jerey (2015). The Physics of Theism, God, Physics, and the Philosophy of Science, John Wiley & Sons Ltd.
Plantinga, Alvin (2008). ‘What is Intervention?’, Theology and Science, Vol. 6, No. 4
Polkinghorne, John (1995). The Metaphysics of Divine Action, in Chaos and Complexity, Edited by Robert John Russell, Nancy Murphy, Arthur R. Peacocke.
Polkinghorne, John (2000). ‘Science and Theology in the Twenty-first Century’, Zygon, 35 (4).
Polkinghorne, John (1998). Belief in God in the Age of Science: Yale University press.
Polkinghorne, John (2005). Science and Providence, God’s Interaction with the World: Tempelton Foundation Press, Philadelphia and London.
Russel, Robert John (1985). ‘The Physics of David Bohm and its Relevance to Philosophy and Theology’, Zygon, vol. 20, no. 2.
Russell, Robert John (2008). ‘Quantum Physics and the Theology of Non-Interventionist Objective Divine Action’, In The Oxford Handbook of Religion and Science, edited by Philip Clayton, 579–595, New York: Oxford University Press.
Sharpe, Kevin J. (1993). David Bohm's World, New Physics and New Religion, Lewisburg Bucknell University Press
Tracy, Tomas (2009). ‘Creation, Providence and Quantum Chance’, Science and Divine Action, Edited by F. Leron Shults, Nancy Murphy and Robert John Russell.