جستارهای فلسفه دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی

چکیده

شناخت وحی به صورت عام و ماهیت  قرآن به صورت خاص از بحث‌های بسیار مهم و ضروری است. به‌خصوص که چیستی وحی در عصر جدید چالش‌های زیادی را در حوزة تفکر اسلامی به‌وجود آورده است. مقالة حاضر با رویکرد توصیفی‌ـ‌تحلیلی و انتقادی‌ـ‌‌مقایسه‌ای به مسئلة چیستی وحی از دیدگاه علامه طباطبایی (قرآن‌شناس سنتی) و نصر حامد ابوزید (قرآن‌شناس مدرن) می‌پردازد تا همانندی‌ها و ناهمانندی‌های موجود میان نظریات این دو متفکر را یافته و آرای اختلافی را از دیدگاه علامه طباطبایی نقد کند. چراکه آرای این دو متفکر در تقابل باهم بوده و مقایسة آن‌ها راه‌گشای جست‌وجوگران در کشف حقیقت خواهد بود. علامه حقیقت وحی را از خود وحی می‌فهمد. او قرآن را وحی الهی، معجزه، دارای عصمت و معنای ثابت می‌داند. از نظر او حقیقت قرآن ازلی و قدیم است. در حالی که ابوزید قرآن را امری انسانی می‌داند. او قرآن را حادث، کلام پیامبر و تاریخ‌مند و فرهنگی می‌خواند که معنای ثابت ندارد. از نظر او برخی باورها از فرهنگ عصر نزول در قرآن وارد شده که در عصر حاضر منسوخ هستند.

کلیدواژه‌ها

ابوزید، نصرحامد (1379). «تأویل حقیقت و نص»، کیان، ش 54، گفتگوی اختصاصی کیان با نصر حامد ابوزید. مهر و آبان 1379ش.
ابوزید، نصرحامد (1387). متن بودن قرآن، ترجمه روح‌اله فرج‌زاده، قابل دسترسی در:
www.nasr­-hamed –abuzad.blogfa.com
ابوزید، نصرحامد (2007). دوائرالخوف، بیروت، المرکز الثقافی العربی.
ابوزید، نصرحامد (1383). نقد گفتمان دینی، مترجمان حسن یوسفی اشکوری و محمد جواهر کلام، چاپ دیدآور.
ابوزید، نصرحامد (1380). معنای متن، ترجمة مرتضی کریمی‌نیا، تهران: طرح نو.
الاتأسی، محمدعلی (بی‌تا). حوار مع ابوزید: القرآن نص تاریخی و ثقافی، در «تأثیرپذیری دکتر نصرحامد ابوزید از مستشرقان»، سیف منصف حامدی (1386)، ترجمة سید مهدی اعتصامی، نشریة علوم قرآن و حدیث پژوهی خاور‌شناسان، ش 2.
ایزوتسو، توشیهیکو (1374). خدا و انسان در قرآن، ترجمة احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم.
سروش، عبدالکریم (1385). بسط تجربه نبوی (مجموعه کلام جدید)، تهران: مؤسسة فرهنگی صراط.
طباطبایی، سید محمد حسین (1362). نهایه الحکمه، با تعلیق آیۀ‌الله مصباح یزدی، تهران، مرکز تحقیقات قرآن کریم الزهراء.
طباطبایی، سید محمد حسین (1373). قرآن در اسلام، دارالکتب الاسلامیه.
طباطبایی، سید محمد حسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتاب الاسلامیه، جلد 1 و 2 و 5 و 11 و 12، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طباطبایی، سید محمد حسین (1387). شیعه در اسلام، دفتر انتشارات اسلامی.
فراهیدی، ابی عبد الرحمن (1410ق). کتاب العین، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج 8.
ابن­فارس، احمد (1399). معجم المعاجم و القوامیس اللغه، ناشر دارالفکر.
کافی، ابی جعفر محمد بن یعقوب کلینی (1365). اصول کافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، الطبعه الثانیه.
دشتی، محمد (1387). نهج‌البلاغه، نشر نسیم حیات.
وصفی، محمد‌رضا (1387). نومعتزلیان، گفت‌و‌گو با نصر حامد ابوزید، عابد الجابری، محمد آرکون، حسن حنفی، نگاه معاصر تهران.