جستارهای فلسفه دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه پیام نور

http://dx.doi.org/10.22034/rs.2020.4627

چکیده

بحث از مفهوم خدا با بررسی صفات خدا و نسبت آن با ذات و وجود خداوند به‌دست می‌آید. هریک از فلاسفۀ پیش از افلوطین، بنا بر مبانی خود این مسئله را بررسی کرده‌اند. پرسش ما این است که مفهوم خدا در انئادها و اثولوجیا چگونه تبیین می‌شوند؟ چقدر با هم هم‌پوشانی دارند؟ و چه تفاوتی دارند؟ آیا می‌توان آن‌دو را یکی دانست و یک تبیین برای هردو ارائه داد؟ مفهوم خدا در انئادها و اثولوجیا یکی نیست؛ گاه با هم در یک راستا هستند و گاه در تضاد و تقابلند. کتاب اثولوجیا در مسئلۀ «خدا» رویکردی ارسطویی دارد و از وجود، علیت و فعل محض سخن می‌گوید اما در انئادها، خدا «واحد» و «فراوجود» است. ذکر تمثیل‌های خورشید، آتش و نور در انئادها بیشتر یادآور افلاطون و متأثر از اوست. در این مقاله باید ابتدا بدانیم مراد از «وجود» در انئادها و اثولوجیا چیست؟ سپس، شاخصه‌های دیگر خداوند در انئادها و اثولوجیا را بررسی می‌کنیم تا به فهمی مناسب از مسئلۀ خدا و همچنین، مفهوم خدا در اندیشۀ افلوطین برسیم.

کلیدواژه‌ها

افلوطین (1366). دوره آثار فلوطین، ج1و2. تهران: خوارزمی.
افلوطین (1378). اثولوجیا. ترجمه و شرح حسن ملکشاهی. تهران: سروش.
افلوطین (1413ق). «اثولوجیا» در: افلوطین عند العرب. تحقیق عبدالرحمن بدوی. قم: بیدار.
ایلخانی، محمد (1380). متافیزیک بوئتیوس. تهران: انتشارات الهام.
بهارنژاد، زکریا (1388). «افلوطین و نظریۀ وحدت وجود». خردنامه صدرا. شمارۀ 57، ص91ـ80.
تبرایی، مهناز؛ عباسیان چالشتری، محمدعلی (1396). «نسبت مفهوم واجب‌الوجود فارابی با احد افلوطین». فلسفه دین. دوره 14، شماره 3، ص569ـ545.
حیدپور کیایی، اسدالله (1393). «احد و ویژگی‌های او در نظام فکری افلوطین». فلسفه دین. دورۀ 11، شمارۀ 2، ص348ـ325.
عباسی حسین‌آبادی، حسن (1387). «سرگذشت اثولوجیا». آینۀ معرفت، فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شهید بهشتی. شمارۀ 14، ص104ـ81.
عباسی حسین‌آبادی، حسن (1397). «مفهوم خدا در اثولوجیا با تأثیرپذیری از اندیشۀ ارسطو». اندیشه دین. شمارۀ 69، ص136ـ119.
علی‌پور، مهدی (1363). «سیری در اندیشه خدا در دستگاه فلسفی افلوطین». خردنامه صدرا. شمارۀ 43، ص83ـ67.
یاسپرس، کارل (1393). فلوطین. ترجمه محدحسن لطفی. تهران: خوارزمی.
 
Adamson, Peter (2002). The Arabic Plotinus, a Philosophical Study of the Theology of Aristotle. London: Duckworth.
Bradshaw, David (1999). “Neoplatonic Origins of the Act of Being”. The Review of Metaphysics. Vol.53. No.2, pp.383-401.
Bussanich, John (2006). “Plotinus’s Metaphysics of the One”. Cambridge Companions Online. Cambridge: Cambridge University Press.
Jackson, Belford Darrell (1967). “Plotinus and Parmenides”. Journal of the History of Philosophy, Johns Hopkins University Press. Vol.5, No.4, pp.315-327.
O`Meara, Dominic J. (1976). “Being in Numenius and Plotinus: Some Points of Comparison”. Phronesis. Vol. 21, No.2, pp.120-129.
D'Ancona, C. (1997). The Perennial Tradition of Neoplatonism. Leuven University Press.
Rist, John M. (1962). “The Neoplatonic One and Plato`s Parmenides”. Transactions and Proceedings of the American Philological Association. Vol.93, pp.389-401.
Rist, John M. (1973). “The One of Plotinus and the God of Aristotle”. The Review of Metaphysics. vol.27, No.1, pp.75-87.
Taylor, Richard C. (1998). “Aquinas, the “Plotiniana Arabica” and the Metaphysics of Being and Actuality”. Journal of the History of Ideas. Vol.59, No.2, pp.217-239.
Wolfson, H. A. (1952). “Albinus and Plotinus on Divine Attributes”. Harvard Theological Review. Vol.45, Issue 2, pp.115-130.