جستارهای فلسفه دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

یزد-میبد -دانشگاه میبد-دانشکده علاوم انسانی -گروه فلسفه و حکمت اسلامی

http://dx.doi.org/10.22034/rs.2020.5368

چکیده

از جمله مباحثی که نقش مؤثّر و سازنده‌ای در تأثیر و کارآمدی گفتگوهای ادیان، خصوصاً اسلام و مسیحیّت و چگونگی ارتباط پیروان این‌دو دین می‌تواند داشته باشد، تبیین جایگاه نجات و رستگاری و سرنوشت پیروان این‌دو دین و به تعبیری بحث «شمول‌گرایی نجات» است که با بررسی و آسیب‌شناسی گفتگوها و ارتباطات صورت گرفته بین ادیان مختلف مخصوصاً اسلام و مسیحیّت، یکی از این آسیب‌ها، نگاه و رویکرد «حقّ و باطل» بودن طرفین گفتگو به یکدیگر است که در این مقاله با روش تحلیلی، تطبیقی به دنبال تبیین مبانی مشترک اعتقادی و دینی اسلام و مسیحیّت هستیم. با توجه به متون دینی و علل و شرایطی خاصّ، پیروان هر دو دین می‌توانند اهل نجات و رستگاری باشند در نتیجه، متفکّران هردو دین با رویکردی متفاوت، که مبنی بر پذیرش صادقانه یکدیگر و پرهیز از نگاه حقّ و باطل است، در گفتگوها شرکت کرده و می‌توانند از منافع مشترک گفتگوها -که تقویت صلح و ثبات و عدالت جهانی است- بهرمند شوند.
استاد مطهّری از غیر مسلمانانی که به دین حقّ زمان (اسلام) دست نیافته و معرفت پیدا نکرده‌اند، چنان‌چه این عدم دستیابی و معرفت، به‌دلیل تقصیر و کوتاهی و عناد یا تعصّب  آنها نبوده و فطرتاً در برابر حقّ تسلیم باشند، باتوجه به خداپرستی و صدق نیّت و اعمال نیک و اخلاقی خود می‌توانند اهل نجات باشند که از آنها به «مسلمانان فطری» تعبیر کرده‌اند. در دین مسیحیّت کارل رانر از متکلّمان معاصر مسیحیّت کاتولیک  با طرح نظریة «شمول‌گرایی نجات» و بازخوانی و تعریف جدیدی از مفهوم «فیض جاودان الهی» در درون انسآنها، غیرمسیحیانی را که به این فیض الهی و ندای درونی و وجدانی خود پاسخ داده و به خدا ایمان داشته باشند و اعمال اخلاقی نیک انجام دهند «مسیحیان گم‌نام»  نامیده است و می‌توانند نجات یابند.

کلیدواژه‌ها

منابع:
1- قرآن کریم.
2 - کتاب مقدس، انجیل یوحنا.
3- محمّدرضا، فروتنی (1382). در پیشگاه حقیقت، مروری بر اندیشه‌های جان هیک، ماهنامه اخبار ادیان، شمارة 5.
 4- پترسون مایکل و دیگران (1376). عقل و اعتقاد دینی؛ درآمدی بر فلسفة دین، ترجمة احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو، چاپ اوّل.
5- هیک، جان (1378). مباحث پلورالیزم دینی، ترجمة عبدالرحیم گواهی، تهران: انتشارات تبیان، چاپ اوّل.
6- جعفری،‌ محمّدتقی (1375). شرح نهج‌البلاغه، جلد دوّم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ اوّل.
7- دهخدا، علی‌اکبر(1377). لغت‌نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوّم.
8 - راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (1418). المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
9- ربّانی گلپایگانی، علی (1376). کالبدشکافی پلورالیزم دینی، قم: فصل‌نامه نقد، سال اوّل، شمارة چهارم.
10-ریچاردز، گلین (1383). رویکردهای مختلف به پلورالیزم دینی، ترجمة رضا گندمی و احمدرضا مفتاح، قم: مرکز مطالعات ادیان و مذاهب، چاپ دوّم.
11-السّید، رضوان (1383). نگرش مسلمانان به مسیحیّت در قرون میانه، ترجمة حمیدرضا شریعتمداری، در گروه مؤلفان، از برخورد تا گفتگو؛ مقالاتی دربارة مناسبات اسلام و مسیحیّت، تهران: انتشارات لوح فکر.
12 - طباطبائی، محمّدحسین (1363). تفسیر المیزان، ج9، تهران: کانون انتشارات محمّدی.
13 - فیض کاشانی، ملّا محسن (بی‌تا). علم‌الیقین، ج 2، قم: انتشارات بیدار.
14-قدردان قراملکی، محمّدحسن (1376). کافر مسلمان و مسلمان کافر، مجلة کتاب نقد، پاییز، شمارة 4.
15-کربلایی پازوکی، علی(1385). رستگاری و نجات پیروان ادیان از دیدگاه جان هیک و علّامه طباطبائی و استاد مطهّری، مجلّة اندیشة دینی دانشگاه شیراز، شمارة 20.
16- کلینی، محمّدبن‌یعقوب (1375). اصول کافی، ج 2، کتاب الایمان و الکفر، باب اصناف الناس، قم: نشر ولی‌عصر.
17- لگنهاوزن، محمد (1378) بررسی دیدگاه متفکّران اسلام در مورد پلورالیزم، مقاله چاپ شده در کتاب مباحث پلورالیزم دینی، نوشتة جان هیک، تهران: انتشارات تبیان، چاپ اول.
18- محقّق داماد، سیّدمصطفی (1382). دین و گفتگوی تمدّن‌ها، فرهنگستان علوم، تهران: شمارة 20.
 
19 - مجلسی، محمّدباقر (1364). بحارالانوار، ج5، قم: انتشارات اسلامیّه.
20 – مصطفوی، حسن (1368). التحقیق فی کلمات القرآن‌الکریم، المجلد التاسع، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
21 - مطهّری، مرتضی (1373). عدل الهی، تهران: انتشارات صدرا، چاپ نهم.
 22- ـــــ  (1369). وحی و نبوت، تهران: صدرا.
23 - ـــــ (1368). مجموعه آثار شهید مطهری، ج6 ، تهران: صدرا.
24- ـــــ (1392). آشنایی با قرآن، ج٦ ، تهران: صدرا.
25- موسوی‌خمینی، سیّدروح‌الله (1385). کتاب الطهاره، ج سوّم، مؤسسة تنظیم نشر آثار امام‌خمینی، تهران: چاپ دوّم.
26 – توماس، میشل (1377). کلام مسیحی، ترجمة حسین توفیقی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، چاپ اوّل.
27 - نصر، سیّدحسین (1383). گفتگوی اسلام و مسیحیّت، ‌مجلّة هفت آسمان، شمارة 21.
28- Ayoub Mahmoud (2004). Christian Muslim Dialogue: Goals and Obstacles, The Muslim World Journal, Vol.94. Issues 3.
29- Hick, John (1980). God Has Many Names, Philadelphia: West Minster.
30- Fletcher, J, H, (2005). Rahner and religious diversity, In: D, Marmion. M, E, Hines (Eds.) New York: Cambridge University Press.
31- Karl, Rahner (2005). The Foundations of Christian Faith, Introduction to the Idea of Christianity, Trans, William Dych, New York: Crossed publishing.
32- Karl, Rahner (1974). Theological investigations; vol. 6 Concerning Vatican Council II, translated by Karl-H and Boniface, London: Darton. Longman and Todd Kruger.
33- Sullivan, Francis (2002). Muslims, Christians and Challenge of Interfaith Dialogue. New York: Oxford University Press.
  34- Marcia Elide (1987). Sin and Guilt, the encyclopedia of religion, Marcia Elide cotter worth, MacMillan.
35- Karl Rahner (1980). Christian and the Non-Christian Religions in John Hick and Brian hebbletwaite, eds, Christianity and other religions,Glasgow: Collins.
36- Wong, Norman. R, Karl Rahner (2001). Concept of the “Anonymous Christian”, Church & Society, Vol .4, No.1.