حمیدرضا آیت‌اللهی؛ مریم شادی
دوره 2، شماره 2 ، بهار و تابستان 1392، صفحه 1-19
چکیده
پرسش‌گری از خدا و جهان آفرینش توسط لودیگ ویتگنشتاین یکی از پر رمز و رازترین و در عین حال کم‌دامنه‌ترین کنش‌های فلسفی اوست که واکاوی حدود و ثغور آن می‌تواند در روشن‌شدن بسیاری از زوایای فکری این فیلسوف مؤثر باشد. خدای ویتگنشتاین، در دیدگاه اولیة او، آشکارگی در عالم ندارد. او در بررسی دقیقی به بی‌نسبت‌بودن زبان و تعابیر متافیزیک، ...
بیشتر
پرسش‌گری از خدا و جهان آفرینش توسط لودیگ ویتگنشتاین یکی از پر رمز و رازترین و در عین حال کم‌دامنه‌ترین کنش‌های فلسفی اوست که واکاوی حدود و ثغور آن می‌تواند در روشن‌شدن بسیاری از زوایای فکری این فیلسوف مؤثر باشد. خدای ویتگنشتاین، در دیدگاه اولیة او، آشکارگی در عالم ندارد. او در بررسی دقیقی به بی‌نسبت‌بودن زبان و تعابیر متافیزیک، اخلاق و مواردی از این سنخ، با جهان پیرامون میرسد و وجود هرگونه سخن محصلی را در این باره مردود میداند. اما تدقیق مرزهای جهان و زبان توسط وی و نوع چیدمان نسبتهای زبانی تسری داده شده به رابطة خدا و جهان، علیرغم پیریزی بنیانی موضوع، چندان کاربرد عملی ندارند. به نحوی که شیوة پردازش ویتگنشتاین در این عرصه تبدیل به نسخهای شده که وی آن را بر اساس دلخواستههای زبان خویش ترسیم کرده است. می‌توان گفت که جدا از دعوی واقعگرایی و غیر واقعگرایی در تحلیل موضع وی، رویکرد او در این عرصه رویکردی انتزاعی و البته از حیث مفهومی معنویتگرایانه به شمار میآید.
قاسم اخوان نبوی
دوره 2، شماره 2 ، بهار و تابستان 1392، صفحه 21-34
چکیده
یکی از رویکردهای مورد توجه در علوم اجتماعی، کارکردگرایی است که بر اساس آن پدیده‌های اجتماعی، به ویژه دین، مطالعه می‌شود. این رویکرد ریشه در اثبات‌گرایی دارد و مدعی است که هر پدیدة اجتماعی باید در پرتو نقش و وظیفة عینی‌ای که در یک نظام دارد بررسی شود، البته نقدهایی از سوی مخالفانش بر آن وارد شده است، هدف از این مقاله نقد مبانی و پیش‌فرض‌های ...
بیشتر
یکی از رویکردهای مورد توجه در علوم اجتماعی، کارکردگرایی است که بر اساس آن پدیده‌های اجتماعی، به ویژه دین، مطالعه می‌شود. این رویکرد ریشه در اثبات‌گرایی دارد و مدعی است که هر پدیدة اجتماعی باید در پرتو نقش و وظیفة عینی‌ای که در یک نظام دارد بررسی شود، البته نقدهایی از سوی مخالفانش بر آن وارد شده است، هدف از این مقاله نقد مبانی و پیش‌فرض‌های این رویکرد در مطالعات دینی است، از این رو ضمن بیان خاستگاههای معرفتی و تاریخی این رویکرد و تعاریفی که کارکردگرایان از دین ارائه دادهاند، به نقد این تعاریف و مبانی و پیش‌فرض‌های این دیدگاه پرداخته شده است.
زهیر انصاریان؛ رضا اکبریان؛ لطف‌الله نبوی
دوره 2، شماره 2 ، بهار و تابستان 1392، صفحه 35-58
چکیده
دیدگاه فارابی دربارة پیوند دین و فلسفه را می‌توان در دو مقام پدیداری، و فهم مورد بررسی قرار داد؛ نسبت دین و فلسفه در مقام پدیداری از حیثیات مختلفی تشکیل شده است که در برخی دین و فلسفه واحد هستند و در برخی دیگر فلسفه مقدم بر دین است. در این مقام دین و فلسفه از حیث منشأ، فاعل شناسا و مسائل واحد هستند، اما فلسفه از حیث زبان و زمان بر دین ...
بیشتر
دیدگاه فارابی دربارة پیوند دین و فلسفه را می‌توان در دو مقام پدیداری، و فهم مورد بررسی قرار داد؛ نسبت دین و فلسفه در مقام پدیداری از حیثیات مختلفی تشکیل شده است که در برخی دین و فلسفه واحد هستند و در برخی دیگر فلسفه مقدم بر دین است. در این مقام دین و فلسفه از حیث منشأ، فاعل شناسا و مسائل واحد هستند، اما فلسفه از حیث زبان و زمان بر دین مقدم است. بر اساس گذار فارابی از رویکردی طبیعی به رویکردی وحیانی، در دیدگاه وی دربارة نحوة تقدم فلسفه بر دین از حیث زبان، دو نسخة اصلی قابل تشخیص است که از آن‌ها با عنوان «تقدم منطقی» و «تقدم معرفت‌شناختی» یاد می‌شود. از مجموع دیدگاه فارابی دربارة نسبت دین و فلسفه در مقام پدیداری با عنوان «تمثیل» یاد می‌شود و مهم‌ترین عنصر این مقام، تقدم فلسفه بر دین از حیث زبان است که با وجود تمایز نسخه‌ها، در مبانی اصلی مشترک هستند. بر اساس این نظریه دین عبارت است از مثالات محاکی فلسفه که با روش‌های اقناعی سروکار دارد. اما دین و فلسفه در مقام فهم نیز دارای تعاملاتی هستند که از آن با عنوان «تأویل» یاد می‌شود. بر این اساس برای دست‌یابی به فلسفة دینی می‌توان با استفاده از روش‌های تأویلی مورد نظر فارابی به حقایقی فلسفی که مثالات محاکی از آن‌ها حکایت می‌کنند، دست یافت.
قربان علمی؛ محمدحسین محمدپور
دوره 2، شماره 2 ، بهار و تابستان 1392، صفحه 59-79
چکیده
بررسی نحوة مواجهة ناگارجونه با مسئلة خدا و شناخت او نشان می‌دهد که توسل به دیدگاه‌های الاهیاتی‌ای چون خداباوری، الحاد، لاادری‌گرایی، و وحدت وجود نمی‌تواند برداشت درستی از دیدگاه مکتب مادهیمیکه در باب وجود خداوند را فراروی ما نهد. ناگارجونه در پی آن است با تحلیلی نقادانه به سراغ تصوری برود که عامة مردم از مفهوم خدای شخصی دارند. ...
بیشتر
بررسی نحوة مواجهة ناگارجونه با مسئلة خدا و شناخت او نشان می‌دهد که توسل به دیدگاه‌های الاهیاتی‌ای چون خداباوری، الحاد، لاادری‌گرایی، و وحدت وجود نمی‌تواند برداشت درستی از دیدگاه مکتب مادهیمیکه در باب وجود خداوند را فراروی ما نهد. ناگارجونه در پی آن است با تحلیلی نقادانه به سراغ تصوری برود که عامة مردم از مفهوم خدای شخصی دارند. این مقاله می‌کوشد براهین ناگارجونه را به شیوة فلسفة دین نظاممند کند و در اختیار خوانندگان قرار دهد. رویکرد حقیقی مکتب مادهیمیکه به وجود خداوند برخلاف آنچه مرسوم شده نه رویکردی توحیدی است و نه رویکردی الحادی؛ توحیدی نیست، چون این مکتب نمیگوید «خدا وجود دارد» و الحادی هم نیست، زیرا از گزارة «خدا وجود ندارد» نیز دفاع نمیکند و هر دو را غیر عقلانی میداند. این رویکرد توجه محققان اندیشههای مکتب مادهیمیکه را در گذشته به خود جلب نکرده و امید است که این جستار بتواند فهم بهتری از تلقی مکتب بودایی مادهیمیکه در باب مسئلة وجود خداوند به دست بدهد.
پروین کاظم‌زاده
دوره 2، شماره 2 ، بهار و تابستان 1392، صفحه 81-107
چکیده
نصرحامد ابوزید با دل‌سپردگی به نظریات زبان‌شناسی و هرمنوتیکی، بر آن است تا با تأویل متجددانة قرآن، الفتی میان سنت و تجدد برقرار سازد. وی روش خود را یگانه روش فهم قرآن میداند که طی آن، قرآن مطابق با اوضاع زمانۀ خود تفسیر می‌شود. در این رویکرد برخی از آیات صرفاً شاهدی تاریخی و محکوم به فراموشی، برخی با قابلیت تأویل مجازی، و برخی نیز ...
بیشتر
نصرحامد ابوزید با دل‌سپردگی به نظریات زبان‌شناسی و هرمنوتیکی، بر آن است تا با تأویل متجددانة قرآن، الفتی میان سنت و تجدد برقرار سازد. وی روش خود را یگانه روش فهم قرآن میداند که طی آن، قرآن مطابق با اوضاع زمانۀ خود تفسیر می‌شود. در این رویکرد برخی از آیات صرفاً شاهدی تاریخی و محکوم به فراموشی، برخی با قابلیت تأویل مجازی، و برخی نیز متونی با قابلیت توسعهاند. در این مقاله نظریات وی در باب وحی، احتساب قرآن به عنوان متنی تاریخمند و محصولی فرهنگی، و اجتهاد پویا مورد بررسی قرار میگیرد. روش تحقیق تحلیلی و انتقادی است. منابع مورد استفاده نیز عبارتاند از کتابها، مقالات، و مصاحبههای انتشاریافته از ابوزید در نشریات و سایتهای اینترنتی، کتابها و مقالاتی که در بررسی دیدگاه‌های ابوزید منتشر شده و منابعی که به نقد و بررسی استفاده از روش هرمنوتیکی در تفسیر قرآن پرداختهاند.
عبدالرسول کشفی؛ زینب زرگوشی
دوره 2، شماره 2 ، بهار و تابستان 1392، صفحه 109-129
چکیده
مسئلة شر از مهم‌ترین مسائل فلسفة دین است. بر مبنای این مسئله، وجود شرور با سه صفت الهی یعنی علم مطلق، قدرت مطلق، و خیر مطلق بودن در تعارض است. جان فینبرگ، فیلسوف دین معاصر، مسئلة شر را به دو مسئلة فلسفی ـ کلامی و دینی تقسیم می‌‌کند و مسئلة فلسفی ـ کلامی را نیز دارای دو صورت منطقی و قرینه‌‌ای میداند. او بر اساس مبانی خود دربارة اختیار ...
بیشتر
مسئلة شر از مهم‌ترین مسائل فلسفة دین است. بر مبنای این مسئله، وجود شرور با سه صفت الهی یعنی علم مطلق، قدرت مطلق، و خیر مطلق بودن در تعارض است. جان فینبرگ، فیلسوف دین معاصر، مسئلة شر را به دو مسئلة فلسفی ـ کلامی و دینی تقسیم می‌‌کند و مسئلة فلسفی ـ کلامی را نیز دارای دو صورت منطقی و قرینه‌‌ای میداند. او بر اساس مبانی خود دربارة اختیار و نظریات اخلاقی به شر اخلاقی پاسخ میگوید. فینبرگ بر اساس نظم طبیعی به شر طبیعی میپردازد. او به مسئلة قرینه‌‌ای با توجه به ماهیت استدلالات استقرایی و احتمالاتی و همچنین محدودیتهای دانش بشر پاسخ می‌دهد. علامه طباطبایی در سایة نظام احسن به مسئلة شر پاسخ می‌دهد و شر را عدمی میداند. در این مقاله به وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه‌های این دو اندیشمند و ارزیابی آن‌ها میپردازیم.
عزیز نجف‌پور؛ فاطمه گیتی‌پسند؛ عبدالحسین خسروپناه
دوره 2، شماره 2 ، بهار و تابستان 1392، صفحه 131-148
چکیده
خود مقدمتاً رویکرد رئالیسم انتقادی را رویکرد هماهنگ‌تری می‌یابد و متعاقباً می‌کوشد با ترکیب حکمت صدرایی با رئالیسم انتقادی و اتخاذ رویکرد معرفت طولی و هماهنگ و افزودن منابع معرفت وحی و شهود به منابع رئالیسم انتقادی، راهی به سوی علم دینی بیابد. کاری که خود وی هم اقرار دارد که هم‌چنان پروژه‌ای ناتمام است. وی با تأیید رویکرد ...
بیشتر
خود مقدمتاً رویکرد رئالیسم انتقادی را رویکرد هماهنگ‌تری می‌یابد و متعاقباً می‌کوشد با ترکیب حکمت صدرایی با رئالیسم انتقادی و اتخاذ رویکرد معرفت طولی و هماهنگ و افزودن منابع معرفت وحی و شهود به منابع رئالیسم انتقادی، راهی به سوی علم دینی بیابد. کاری که خود وی هم اقرار دارد که هم‌چنان پروژه‌ای ناتمام است. وی با تأیید رویکرد جامعهشناختی درونگرایانه و پذیرش تأثیر جامعه در محتوای علم، در عین اصرار بر واقعگرایی، می‌کوشد تا مسیر توجیه علم دینی را هموارتر سازد.
