نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی
چکیده
اثبات و نفی وجود هر موجودی فرع بر امکان تصور آن است. آیا خدا به تصور میآید که بتوان از بودن یا نبودن او سخن گفت؟ گروهی تصور خدا را ممکن نمیدانند. ظواهر بعضی از متون دینی و عرفانی همین است. اما مقصود این متون دینی و عرفانی، عدم امکان تصور حقیقت حقتعالی به علم حصولی است نه عدم امکان هر گونه تصوری. کسانی که تصور را ممکن میدانند گاهی ظاهر سخنان ایشان امکان تصور ذات است. این سخن قابل دفاع نیست. گاهی مفاهیمی مانند «بینهایت»، «موجود حاضر در همهجا» و مانند آن را موضوع قرار دادهاند. مدعایی که این نوشته در پی دفاع از آن است عبارت است از اینکه اولاً این موضوعات پیچیده، برای قریب به اتفاق افراد فهمپذیر و تصورپذیر نیست. ثانیاً موضوع ادلة اثبات خدا، صفات بسیار متنوعی است که برای افراد معمول قابل فهم است، مانند «واجبالوجود»؛ یعنی موجودی که بودنش ضروری است، یا «ناظم فراطبیعی». اما کنه این صفات نه به تصور میآید و نه نیازی به تصور کنه صفات در ابتدای بحث از ادلة اثبات و نفی، وجود دارد.
کلیدواژهها
نهجالبلاغه، تنظیم سید کاظم محمدی، محمد دشتی (1378). مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین (ع).
ابنسینا (1404). الشفاء، «المنطق»، ج 3، تصدیر و مراجعه الدکتور ابراهیم مدکور، تحقیق الدکتور ابوالعلاء عفیفی، قم: منشورات مکتبه آیهالله العظمی المرعشی النجفی.
ابنسینا (1405). الشفاء، «المنطق»، ج 1،تصدیر الدکتور طه حسین باشا، مراجعه الدکتور ابراهیم مدکور، قم: منشورات مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی.
ابنسینا (1413 ق). الاشارات و التنبیهات، القسم الاول فی المنطق، مع شرح نصیرالدین طوسی، تحقیق الدکتور سلیمان دنیا، بیروت: مؤسسة النعمان.
جوادی آملی، عبدالله (1368). شرح حکمت متعالیه اسفار اربعه (بخش یکم از جلد ششم)، تهران: انتشارات الزهراء.
جوادی آملی، عبدالله (1375). رحیق مختوم، بخش یکم از جلد اول، قم: مرکز نشر اسراء.
حسنزادة آملی، حسن (1365). هزار و یک نکته، دو جلد در یک مجلد، مرکز نشر فرهنگی رجاء.
سبزواری، ملاهادی (1366). شرح المنظومه، قم: مؤسسة انتشارات دار العلم.
سوینبرن، ریچارد (1381)، آیا خدایی هست؟، ترجمة محمد جاودان، قم: مؤسسة انتشارات مفید.
صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم (1380). المبدأ و المعاد، با مقدمه و تصحیح سید جلالالدین آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
طباطبایی، سید محمدحسین (1392). اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 5، مقدمه و پاورقی، مرتضی مطهری، قم: انتشارات صدرا.
طباطبایی، سید محمدحسین (1367). نهایةالحکمه، با تعلیقات محمدتقی مصباح یزدی، انتشارات الزهراء.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1390). منطقالطیر، تصحیح و توضیح محمود عابدی، تقی پورنامداریان، تهران: سمت.
فروغی، محمدعلی (1340). سیر حکمت در اروپا، سازمان کتابهای جیبی.
قمی، شیخ عباس (1370). کلیات مفاتیح الجنان، با ترجمة فارسی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
مجلسی، محمدباقر (1404ق). بحارالانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
مطهری، مرتضی (1373). توحید، تهران: صدرا.
ملاصدرا، صدرالدین محمد الشیرازی (1381). الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج 6، تصحیح و تحقیق و مقدمه: احمد احمدی، انتشارات بنیاد حکمت صدرا.
ملاصدرا، صدرالدین محمد الشیرازی (1363). کتاب المشاعر، با ترجمة فارسی بدیع الملک میرزا عمادالدوله، ترجمه و مقدمه و تعلیقات فرانسوی: هانری کربن، کتابخانة طهوری.
المظفر، محمدرضا (1388 ق). المنطق، مطبعه النعمان، النجف الاشرف، الطبعة الثالثه.