نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فلسفه، مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران
2 دانشجوی دکتری فلسفه‌ی دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
گشودگی ذهنی غالباً در صدر فهرست فضایل عقلانی جای دارد که معرفت‌شناسان فضیلت‌گرا عرضه می‌کنند. این فضیلت دست‌کم در سه سطح ارزش اخلاقی- عقلانی خود را آشکار می‌کند؛ در سطح نخست، می‌تواند برای رفع تعارض‌ها و اختلاف‌های عقلانی مؤثر باشد. در سطح دوم، ارزیابی و سنجش دعاوی عقلانی را صورتی بهتر می‌بخشد و در سطح سوم، برای فهم دعاوی عقلانی ضروری است. باورنده‌ای که به این فضیلت عقلانی آراسته باشد، می‌تواند امیدوار باشد که شرایطی بهتر برای آراستگی به دیگر فضایل عقلانی همچون انصاف، صداقت، بی‌طرفی، بردباری، هم‌دلی، خلاقیت، و خودآیینی عقلانی و دست‌یابی به غایت آن‌ها، یعنی باور وجدان‌مدارانه و فضیلت‌مندانه، دارد. آراستگی به فضیلت گشودگی ذهنی برای متدینان تعیین‌کننده است. گرچه ممکن است باورها و تعهدهای دینی به سبب ارتباط اساسی خود با هویت باورنده مانع اتصاف به گشوده‌ذهنی به‌نظر آیند، اتصاف به این فضیلت است که می‌تواند شخصیت و باورهای باورندة متدین را وجدان‌مدار و فضیلت‌مندانه سازد. افزون بر این، روایت‌های دینی برآمده از کتب مقدس و زندگی الگوهای عقلی و اخلاقی در ادیان ابراهیمی شخصیت باورنده‌ای را تحسین می‌کنند که در برگرفت و نگه‌داشتِ باورهای دینی و دیگر باورهای خود گشوده‌ذهن باشد. نتیجه آن است که به‌نظر می‌رسد مطابق تلقی فضیلت‌گرایانه از توجیه باور دینی، گشودگی ذهنی و دیگر فضایل عقلانی مرتبط با آن نقشی اساسی در موجه‌بودن باور دینی دارند.
کلیدواژه‌ها
)