جستارهای فلسفه دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری، گرایش فلسفه دین، گروه حکمت معاصر، تهران، ایران / پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

یکی از منابع مهم باورهای دینی در ادیان ابراهیمی گواهی است. مسائل معرفت‌شناختی پیرامون باور مبتنی بر گواهی هم در معرفت‌شناسی معاصر هم در بحث خبر واحد و متواتر در اصول فقه شیعه طرح شده است. در این مقاله، با بیان شباهت‌ها و تفاوت‌های اصلی میان‌ شرایط کسب باور موجه از طریق گواهی در الیزابت فریکر از معرفت‌شناسان شاخص معاصر در بحث گواهی و شیخ انصاری از شخصیت‌های شاخص اصولیِ شیعه این مسئله بررسی شده است که آیا می‌توان مباحث این دو سنت فکری را در موضوع یادشده مقایسه کرد؟ به این منظور ابتدا مفاهیم کلیدی از جمله خبر و حجّت از نظر شیخ انصاری با گواهی و توجیه از نظر فریکر مقایسه شده‌اند. سپس، در پرتو این مقایسه، شروط لازم برای کسب باور موجه از طریق گواهی از نظر هر دو متفکر مقایسه شده‌اند. در نهایت، نشان داده شده است که به خاطر تفاوت‌های بنیادین این دو نظریه، برخی شباهت‌های ظاهری در واقع تفاوت هستند؛ با این حال، هرچند امکان مقایسه منتفی نیست، این مقایسه باید با نهایت دقت صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

انصارى، مرتضى بن محمدامین (1428). فرائد الأصول‏، 4 جلد، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
حسین‌زاده، محمد، عبدالله محمدی (1389). «اعتبار معرفت‌شناختی خبر واحد در اعتقادات»، ذهن، ش 43.
خراسانى، محمد کاظم بن حسین (1409). کفایة الأصول، قم: موسسة آل البیت علیهم السلام.
سمیعى، جمشید (1387). ترجمه متن و شرح کامل رسائل شیخ انصارى (11 جلد)‏، اصفهان: خاتم الانبیاء.
گرجى، ابوالقاسم‏ (1361). نگاهى به تحول علم اصول‏، بنیاد بعثت، تهران: واحد تحقیقات اسلامی.
محمدی، عبدالله (1395). ارزش معرفت‌شناختی دلیل نقلی، قم: انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مخلصی، عباس (1373). «پایه‌های فکری شیخ انصاری»، کاوشی نو در فقه، ش 1.
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى (1389). فرهنگ‌نامه اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
نرم‌افزار جامع اصول فقه (1391). مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
 
Fricker, E. (1994). ‘Against Gullibility’, In B. K. Matilal & A. Chakrabarti (Eds.), Knowing from Words, Springer Netherlands.
Fricker, E. (1995). ‘Telling and Trusting: Reductionism and Anti-Reductionism in the Epistemology of Testimony; Critical Notice’, Mind, 104.
Fricker, E. (2002). ‘Trusting others in the sciences: a priori or empirical warrant?’, Studies in History and Philosophy of Science Part A, 33(2).
Fricker, E. (2004). ‘Testimony: Knowing Through Being Told’, In I. Niiniluoto, M. Sintonen, & J. Woleński (Eds.), Handbook of Epistemology, Springer Netherlands.
Fricker, E. (2006a). ‘Second-Hand Knowledge’, Philosophy and Phenomenological Research, 73(3).
Fricker, E. (2006b). ‘Testimony and Epistemic Autonomy’. In J. Lackey & E. Sosa (Eds.), The epistemology of testimony, Oxford, New York: Clarendon Press; Oxford University Press.
Fricker, E. (2006c). Varieties of Anti-Reductionism About Testimony–A Reply to Goldberg and Henderson. Philosophy and Phenomenological Research, 72(3).
Fricker, E. (2012). ‘Stating and Insinuating’, Aristotelian Society Supplementary Volume, 86(1).
Fricker, E. (2016). ‘Unreliable Testimony’, In B. McLaughlin & H. Kornblith (Eds.), Goldman and His Critics, Hoboken, NJ, USA: John Wiley & Sons, Inc.
Fricker, E., & Cooper, D. E. (1987). ‘The epistemology of testimony’, Proceedings of the Aristotelian Society, Supplementary Volumes, 57–106.
Lackey, J. (2008). Learning from words: testimony as a source of knowledge. Oxford; New York: Oxford University Press.