جستارهای فلسفه دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه تربیت مدرس

3 عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی

http://dx.doi.org/10.22034/rs.2021.34294.1413

چکیده

در باور ادیان ابراهیمی خدا مبدأ همۀ اشیاء و حاکم بر کل ماسوا است. پذیرش ضرورت‌ متافیزیکی ما را با حقایقی روبرو می‌سازد که مطلقا ضروری اند و به ظاهر مطلبی دربارۀ خدا بیان نمی‌کنند، مانند «آب = H2O». در اینجا با دوراهۀ دشوارِ اثیفرون مواجهیم، اما نه در عرصۀ اخلاق که در عرصۀ متافیزیک؛ آیا حقایق ضروری صادقند چون خدا آن‌ها را تصدیق کرده یا خدا آن‌ها را تصدیق کرده چون آن‌ها خود صادق اند؟ در صورت نخست ضرورتِ مطلقِ حقایق ضروری و در صورت دوم سلطه و غائیتِ مطلقِ الهی به چالش کشیده می‌شود. پاسخ عمدۀ خداباوران برای حل این تعارض، ابتنای حقایق ضروری بر ذات خداست، از نظر ایشان ذات خدا منشأ صدق همۀ حقایق ضروری است، مثلاً با این بیان که همۀ حقایقِ ضروری از ازل در علم ذاتی خدا بوده است. برایان لفتو به نقد این رویکرد ـ که آن را «نظریۀ الوهی» می‌خواند ـ پرداخته و معتقد است پذیرش این نظریات در مورد همۀ حقایق ضروری مستلزم وابستگیِ ذات الهی به حقایقی است که جنبۀ الوهی نداشته و صرفاً دربارۀ مخلوقات است. این مقاله به تبیین و تحلیل انتقادی دیدگاه لفتو می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

  1. منابع

    1. آشوری، داریوش (1381) فرهنگ علوم انسانی، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.
    2. افلوطین (1413ق) اثولوجیا، تحقیق عبدالرحمن بدوی، قم: بیدار.
    3. راسل، برتراند (1390) شرح انتقادی فلسفۀ لایب‌نیتس، ترجمۀ ایرج قانونی، تهران: انتشارات مهر ویستا.
    4. فتح‌طاهری، علی (1395) "برهان مبتنی بر حقایق سرمدی در فلسفة لایب‌نیتس": پژوهش‌های علم و دین، سال هفتم، شمارۀ دوم.
    5. فلوطین (1389) دورۀ آثار فلوطین، ترجمۀ محمدحسن لطفی، دو جلد، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.

     

    1. Adams, Robert Merrihew (1994) Leibniz: Determinist Theist Idealist, New York: Oxford University Press.
    2. Adams, Robert Merrihew (2013) “Necessary by Nature? Possibility and the Mind of God”:[http://marginalia.lareviewofbooks.org/necessary-by-nature-possibility-and-the-mind-of-god/]
    3. Bennett, Jonathan (1994) Bunnin, Nicholas; Yu,  Jiyuan (2004) The Blackwell Dictionary of Western Philosophy, Oxford: Blackwell Publishing.
    4. Bunnin, Nicholas and Yu Jiyuan (2004) The Blackwell Dictionary of Western Philosophy, USA: Blackwell Publishing.
    5. Fine, Kit (1994) “Essence and Modality”, Philosophical Perspectives, Vol. 8, Logic and Language, pp 1-16.
    6. Leibniz, G. W. (1989) Philosophical Essays, Edited and Translated by Roger Ariew and Daniel Garber, Indiana: Hackett Publishing Company.
    7. Leftow, Brian (1991) Time and Eternity, New York: Cornell University Press.
    8. Leftow, Brian (2005) “Aquinas on God and Modal Truth”, The Modern Schoolman, Vol. LXXXII.1
    9. Leftow, Brian (2009) “Against Deity Theories”, Oxford studies in philosophy of religion, vol. 2.
    10. Leftow, Brian (2012) God and Necessity, Oxford: Oxford University Press.
    11. Leftow, Brian (2014) “On God and Necessity”, Faith and Philosophy, Vol. 31.
    12. Leftow, Brian (2015) “Precis of God and Necessity”, Analysis Reviews, Vol. 75.
    13. McCraw, Benjamin W. (2014) “REVIEW of Brian Leftow, God and Necessity”, Ratio (newseries) XXVIII.
    14. Plantinga, Alvin (1974) The Nature Of Necessity, New York: Oxford University Press