نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار دانشگاه پیام نور
چکیده
رویآورد معرفتشناسانۀ خدا به بررسی امکان شناخت خدا و ابزار و راههای تبیین شناخت او میپردازد. در اعصار مختلف کلام اسلامی، متکلمان مختلف بنابر مبانی شناختی و میزان بهرهگیری آنها از عقل و نقل، و نیز فلسفه یا متون دینی این مسئله را تبیین کردند. علامه حلی متکلمی از مدرسه «حله» با مشی مشایی، متأثر از مبانی فلسفی مشائیان و کلام خواجه نصیر است. بررسی شناخت خدا و صفاتش باتوجه به نگاه کلامی و بهره او از فلسفه و منطق مسئله این نوشتار است. علامه حلی در شناخت خدا و صفاتش چگونه عمل کرده است؟ بهره او از فلسفه و کلام، و بهتبع آن از عقل و نقل در این شناخت چیست؟ چگونه بین توقیفی بودن صفات خدا و اثبات عقلی صفات پیوند برقرار میکند؟ برای بررسی این مسئله و پاسخ به پرسشها ابتدا «امکان شناخت خدا» و «راههای شناخت او» را بررسی نموده؛ سپس راههای شناخت صفات خدا را نیز تبیین میکنیم. علامه حلی به «وجوب شناخت خدا» قائل است و این «وجوب» را با دلایل عقلی و نقلی تبیین کرده و در بررسی صفات نیز باوجود قبولِ توقیفی بودن در انتخاب صفات، در تبیین صفات با مبانی فلسفی و استدلال عقلی و منطقی، نگاهی بروندینی آمیخته با دروندینی دارد.
کلیدواژهها
منابع
- آل عبد الجبار بحرانى، سلیمان بن احمد (1430)، إرشاد البشر فی شرح الباب الحادی عشر، محقق آل سنبل، ضیاء بدر، قم: طلیعة النور.
- جمالینسب، زهرا (1395)، مقایسه اندیشههای کلامی شیعی در مدرسههای بغداد و حله، با راهنمایی احمد بهشتی مهر، دانشگاه قم.
- حلى، حسنبنیوسف (1413)، کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، حسنزاده آملى، حسن، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
- حلی، حسنبنیوسف (1363)، انوارالملکوت فی شرحالیاقوت، تحقیق محمد نجمی الزنجانی، انتشارات بیدار.
- حلی، حسنبنیوسف (1982/ 1387)، نهج الحق کشف الصدق، موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان.
- حلی، حسنبنیوسف (بیتا)، باب الحادی عشر. بیجا: بینا.
- حلی، حسنبنیوسف (1370و1365)، الباب الحادی العشر مع شرحیه یوم الحشر مفتاح الباب، با مقدمه و تحقیق مهدی محقق، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
- حلی، حسنبنیوسف (1379)، نهج الحق و کشف الصدق، ترجمه علیرضا کهنسال، تهران: تاسوعا.
- حلى، حسنبنیوسف، (1409)، الألفین فی إمامة مولانا أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام، چ 2، قم: موسسة دار الهجرة .
- حلی، حسنبنیوسف (1426)، تسلیک النفس الی حظیره القدس، مقدمه جعفر سبحانی، قم:مؤسسة الإمام الصادق علیه السلام.
- حلی، حسنبنیوسف (1419)، نهایة المرام فی علم الکلام، مقدمه جعفر سبحانی، قم: مؤسسه الامام الصادق علیه السلام.
- حلی، حسنبنیوسف (1410)، رساله السعدیه، مصحح عبد الحسین محمد على بقال، قم: کتابخانه عمومى حضرت آیت الله العظمى مرعشى نجفى( ره).
- حلی، حسنبنیوسف، (1351)، کشفالمراد فی تجریدالاعتقاد، ابوالحسن شعرانی، تهران: کتابفروشی الاسلامیه.
- حلی، حسنبنیوسف (1427)، شرح الباب الحادی عشر، محقق فاضل مقداد، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- شعرانی، ابوالحسن، (1372)، کشف المراد شرح فارسی تجرید الاعتقاد، چاپ7، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
- شهابی، رؤیا (1390)، « نظریهی تأویل ابن تیمه و علامه حلی (ره) در مورد صفات خداوند»، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشهای اعتقادی – کلامی، سال اول، شماره دوم، تابستان.
- غرویان، محسن (1386)، ترجمه و شرح باب حادى عشر (غرویان)، 1جلد، قم: دارالعلم.
- مسعودی، جهانگیر، استادی، هوشنگ (1389)، «تأثیرات عقل فلسفی برکلام شیعه»، شیعهشناسی، سال هشتم، شماره 29:فحات 33-61.