جستارهای فلسفه دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری فلسفه دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

http://dx.doi.org/10.22034/rs.2020.32476.1397

چکیده

بررسی اعتبار معرفت‌شناختی درک عرفانی، بخشی از مباحث فلسفۀ دین معاصر را به خود اختصاص داده است. در این مقاله، نخست به سابقۀ تاریخی این مباحث اشاره می‌شود و پس از آن، ازطریق اشاره به چالش تبیین‌های علمی از تجارب دینی و عرفانی، لزوم چرخش عقل‌گرایانه ‌ـ‌ هستی‌شناسانه به منظور بررسی اعتبار معرفت‌شناختی ادراکات عرفانی نشان داده می‌شود. درادامه، طی سه بخش، دیدگاه‌های علّامه طباطبایی در سه حوزۀ «جایگاه درک عرفانی در معرفت‌شناسی دینی»، «هستی‌شناسی ادراک و اعتبار» و «معیار اعتبار درک عرفانی و سیر انفسی» تقریر می‌شود. درنهایت، بر مبنای دیدگاه‌های علّامه طباطبایی در این سه حوزه، دفاع عقل‌گرایانه ـ هستی‌شناسانۀ وی از اعتبار معرفت‌شناختی درک عرفانی از طریق سیر انفسی، صورت‌بندی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

منابع
استیس، والتر ت (1392). عرفان و فلسفه، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: سروش.
جیمز، ویلیام (1393). تنوع تجربۀ دینی، ترجمۀ حسین کیانی، تهران: انتشارات حکمت.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1368). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، جلد 3.9 جلد، قم: المکتبة المصطفوی.
طباطبایی، سیّدمحمدحسین (1378). ترجمۀ تفسیر المیزان، ترجمۀ سیّد محمدباقر موسوی همدانی، جلد 6.20 جلد، قم: جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، سیّدمحمدحسین (1383).راز دل: شرحی بر منظومۀ «گلشن راز»، سرودۀ «نجم‌الدین شیخ محمود شبستری»، تهران: احیاء کتاب.
طباطبایی، سیّدمحمدحسین (1387أ).  اصول فلسفه رئالیسم، ترجمۀ هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، سیّدمحمدحسین (1387ب). نهایةالحکمة. ترجمه و شرح  علی شیروانی، جلد 3. 3 جلد، قم: دارالفکر.
طباطبایی، سیّدمحمدحسین (1387ج). مجموعه رسائل. جلد 2. 3 جلد، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم).
طباطبایی، سیّدمحمدحسین (1387د). معنویت تشیّع به ضمیمۀ چند مقالۀ دیگر، ویرایش محمد بدیعی، قم: تشیّع.
طباطبایی، سیّدمحمدحسین (1388أ). انسان از آغاز تا انجام، ترجمۀ صادق لاریجانی، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم).
طباطبایی، سیّدمحمدحسین (1388ب). نهایةالحکمة. جلد 2. 2 جلد،قم: موسسۀ النشر الاسلامی.
طباطبایی، سیّدمحمدحسین (1392). شیعه در اسلام، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم).
طباطبایی، سیّدمحمدحسین (1420). بدایة الحکمة، ترجمۀ عباسعلی زارعی سبزواری، قم ـ ایران: جماعۀ المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
فعالی، محمدتقی (1389). تجربۀ دینی و مکاشفه عرفانی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
کاکایی، قاسم (1391). وحدت وجود به روایت ابن‌عربی و مایستر اکهارت، تهران: هرمس.
گیسلر، نورمن (1391). فلسفۀ دین، ترجمۀ حمیدرضا آیت‌اللهی، تهران: حکمت.
مطهری، مرتضی (1387). مجموعه آثار استاد شهید مطهری، جلد 26. 30 جلد، تهران: صدرا.
 
Alston, William P. (1993). Perceiving God: The Epistemology of Religious Experience, Edición: 1. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Barrett, Justin L (2004). Why Would Anyone Believe in God?, AltaMira Press.
Bloom, Paul (2007). “Religion Is Natural”, Developmental Science 10 (1): 147–151.
Fales, Evan (1996). “Scientific Explanations of Mystical Experiences: II. The Challenge to Theism”, Religious Studies, 297–313.
Gellman, Jerome (2019). “Mysticism.” In The Stanford Encyclopedia of Philosophy, edited by: Edward N. Zalta, Summer 2019. Metaphysics Research Lab, Stanford University.
https://plato.stanford.edu/archives/sum2019/entries/mysticism/.
Goodman, Russell (2017).“William James.” In The Stanford Encyclopedia of Philosophy, edited by: Edward N. Zalta, Winter 2017. Metaphysics Research‌ Lab, ‌Stanford ‌University.
https://plato.stanford.edu/archives/win2017/entries/james/.
Lewis, David (1994).“Reduction of Mind. “IN Companion to the Philosophy of Mind, edited by: Samuel Guttenplan, 412–31. Blackwell.
Russell, Paul, and Anders Kraal (2020). “Hume on Religion.” In The Stanford Encyclopedia of Philosophy, edited by: Edward N. Zalta, Spring 2020. Metaphysics Research Lab, Stanford University.
https://plato.stanford.edu/archives/spr2020/entries/hume-religion/