نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
چکیده
از موضوعات مهم در تقاطع مابعدالطبیعه، فلسفة اخلاق، فلسفة زیستشناسی، فلسفة دین و روانشناسی، معنای زندگی است. هرچند این موضوع با این عنوان موضوعی جدید است و پیشینة آن به دوران پس از مدرنیته و تهیشدن زندگی انسان مدرن از معنا بازمیگردد، اما در ادیان توحیدی سابقهای طولانی دارد و به بحث مهم هدفداری آفرینش جهان و انسان و ارزشمند بودن زندگی انسان و نظام احسنِ حاکم بر آفرینش مرتبط است. واژة «معنادار» در بحث از معنای زندگی کلمهای «کانونی» و جامع ابعاد بینشی، گرایشی و کنشی است. این ابعاد درهمتنیده هستند و بینشان رابطة متقابل برقرار است. معناداری یا بیمعنایی زندگی وابسته به این ابعاد است. هر یک از ابعاد معنای زندگی دارای آثار فراوان مشهود و نامشهود، در درجات و مراتب متفاوت است. برخی از شاخصههای بینشی، گرایشی و کنشی زندگی معنادار به شرح ذیل است: داشتن جهانبینی صحیح، تبیین درست شرور و سختیها، امید، خودباوری، خوشبینی، تعهد و احساس مسئولیت و آرامش و اطمینان.
کلیدواژهها
قرآن کریم.
نهجالبلاغه.
ابنشعبه حرانی، حسن بن علی (1384 ق). تحف العقول عن آل الرسول، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
ابنعاشور، محمد طاهر (بیتا). التحریر و التنویر، ج 11، بیجا: بینا.
ابنمنظور، محمدبن مکرم (1414 ق). لسان العرب، بیروت، دار صادر.
ایزوتسو، توشیهیکو (1368). خدا و انسان در قرآن، ترجمة احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
آلوسی البغدادی (1420 ق). روح المعانی فی تفسیر قرآن العظیم و السبع المثانی، ج 14، بیروت، دار احیای التراث العربی.
بخاری، محمد بن اسماعیل، (1421 ق). صحیح البخاری، ج 5، قم: دار الفکر.
ترمزی، محمد بن عیسی (1408 ق). الجامع الصحیح و هو سنن الترمزی، ج 1، قم: دار الفکر.
د اونامونو، میگل (1370). درد جاودانگی، بهاءالدین خرمشاهی، تهران: البرز.
دیلمی، حسن بن محمد (1387). ارشاد القلوب، تهران: اسوه.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1416 ق). مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت، الدارالشامیه، دمشق، دارالقلم.
سجادی، ابرهیم (1385). «قرآن و معنای زندگی»، مجلة پژوهشهای قرآنی.
سلیگمن، مارتین و همکاران (1383). کودک خوشبین، ترجمة فروزندة داورپناه، تهران: رشد.
شاملو، سعید (1378). بهداشت روانی، تهران: رشد.
شجاعی، محمدصادق، و دیگران (1391). «معنای زندگی در نهجالبلاغه»، مجلة مطالعات اسلام و روانشناسی، ش 11.
شوبکلایی، مسلم (1389). «معنای زندگی در نگاه امیر مؤمنان علی (ع)»، مجلة مربیان، ش 35.
شیخ مفید، محمد بن نعمان (1368). الامالی، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی.
عمرانی مهدیه و اسماعیل زراعی (1388). «قرآن و معنادرمانی»، مجله معرفت در دانشگاه اسلامی، سال 13، ش 3.
فتحاللهی، ابراهیم (1387). «معناداری زندگی در قرآن کریم»، در مجموعه مقالات مسابقات بین المللی قرآن کریم، گروهی از نویسندگان، جلد 3، تهران: اسوه.
فخر رازی، محمد (1405 ق). التفسیر الکبیر، ج 17، بیروت: دارالفکر.
قرشی، علی اکبر (1352). قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه..
کار، آلان (1387). روانشناسی مثبت؛ علم شادمانی و نیرومندیهای انسان، حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زند، با همکاری باقر ثنایی، تهران: سخن.
متقی، علی بن حسام الدین (1401 ق). کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج 1، بیروت: مؤسسة الرسالة.
متقی، علی بن حسام الدین (1401 ق). کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج 3، بیروت: مؤسسة الرسالة.
مجلسی، محمدباقر (1403 ق). بحار الانوار، ج 72، بیروت: الوفاء.
مجلسی، محمدباقر (1403 ق). بحار الانوار، ج 77، بیروت: الوفاء
مجلسی، محمدباقر (1403 ق). بحار الانوار، ج 78، بیروت: الوفاء.
مدرسی، محمدتقی (1377). تفسیر هدایت، مشهد: آستان قدس رضوی.
مطهری، مرتضی (1367). عدل الهی، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1375). مجموعه آثار، تهران: صدرا.
موسوی، مریم، اسحاق طاهری (1391). مرگآگاهی و معناداری زندگی از منظر نهجالبلاغه، مجله انسانپژوهی دینی، ش 27.
نصری، عبدالله (1373). خدا در اندیشة بشر، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
هاشمی، حمید (1382). «هدف زندگی در قرآن»، مجله گلستان قرآن، ش 167.
Cottingham, John (2003). On the Meaning of Life, London: Rutledge.
Extremera, Natalio, Duran, Auxiliadora & Rey, Lourdes (2009). The moderating effect of trail meta-mood and perceived stress on life satisfaction, Journal of personality and Individual Differences, In press, Corrected proof, Available online; 24 March 2009.
Lamontagne, L. Yanda, et el. (2003). ‘Optimism and anxiety, and coping in parents of children hospitalized for spinal surgery’, Journal Applied Nursing Research, Vol. 16, No. 4.
Scheier, Michel F., & Carver, C. S. (1985). ‘Optimism, coping and expectancies’, Health psychology, V. 4.
Scheier, Michel F., et el. (1994). ‘Distinguishing optimism from neuroticism: a reevaluation of the life orientation test’, Journal of personality and social psychology, Vol. 67, No. 6.
Snyder C. R., et el. (2002). ‘Hope Theory; A member of the positive psychology family’, in Handbook of positive psychology, C. R. Snyder and Shane Lopez (eds.), oxford university press, New York, p. 257-267.
Young, Julian (2003). The Death of God and the Meaning of Life, London: Routledge.