جستارهای فلسفه دین
فاعلیت الهی از دیدگاه الهیات پویشی و نقد آن بر مبنای فاعلیت بالتجلی

مریم آقامحمدرضا؛ محمد جواد رضایی ره؛ حمیدرضا آیت اللهی

دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1401، ، صفحه 29-55

چکیده
  فاعلیت الهی از دیدگاه الهی دانان پویشی، فعالیت خدا در جهان و تاثیر گذاری او بر موجودات است. آنان برای پاسخگویی به مسائل فلسفی وکلامی در این موضوع، در تحلیل فاعلیت الهی در نظام عالم، تغییر را بهتر از ثبات دانسته و فلسفه خود را مبتنی بر تحول و پویش متقابل و ارگانیک همه موجودات می‌دانند. موجودات با داشتن دو بعد اصلی و تبعی، در عین داشتن ...  بیشتر

بررسی رابطه ایمان و کفر با علم در کلام صدرالمتألهین و عین القضاه همدانی

سمیه امیری؛ عباس احمدی سعدی؛ محمد علی اخگر

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1400، ، صفحه 89-108

چکیده
  از دیر زمان در تمدن اسلامی و مسیحی، متفکران و الهیدانان، درباره مفهوم ایمان و کفر و مسائل پیرامون آن‌ها با رویکردهای مختلف تفسیری، فلسفی، کلامی و عرفانی مباحث فراوانی مطرح نموده‌اند. این مباحث بازتاب اجتماعی فراوانی همچون تکفیر و تقدیس به همراه داشته است. عین القضاۀ همدانی پس از بیان تفاوت علم و معرفت، راه شناخت حقیقی را طوری ورای ...  بیشتر

واسازیِ تلقی سنت یهودی از مسالۀ خلق در سفر پیدایش از رهگذرِ تفسیر ملاصدرا از حدیث کنز مخفی

ابراهیم رنجبر؛ مهدی منفرد

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1400، ، صفحه 189-207

چکیده
  در الهیات از دیرباز این‌که خداوند این جهان را از عدم آفریده یا جهان به‌نحوی از انحاء پیش‌تر وجود داشته، ذهن همگان را به خود درگیر کرده است. فقرۀ نخست باب اول سفر پیدایش را شاید بتوان چالش‌برانگیزترین موضعی دانست که ذهن الهی‌دانان یهودی را در بابِ مسالۀ خلقت به خود مشغول کرده است. از دیگر سو، در سنت فلسفه و کلام اسلامی نیز مسالۀ خلق ...  بیشتر

تبیین پیوستار وجودی و این‌همانی شخصی بر مبنای اشتداد وجودی بدن

امیر راستین طرقی؛ وحیده فخار نوغانی

دوره 10، شماره 1 ، شهریور 1400، ، صفحه 181-200

چکیده
  سخن گفتن از زندگی پس از مرگ برای انسان زمانی خردپذیر است که انسانِ پس از مرگ با فرد دنیایی وحدت شخصی و این‌همانی وجود داشته باشند. از سوی دیگر، چون هویت انسان در دنیا همراه با حیثیتی جسمانی است(یا بر اساس دیدگاه‌های ماده‌گرایانه، اساساً هویتی جسمانی است)، تبیین استمرار حیات پس از مرگ و رستاخیز انسان، در گرو حضور بعد جسمانی او و به ...  بیشتر

تلفیق متافیزیک بوهمی و صدرایی برای تبیین فعل الهی

حسین اجتهادیان

دوره 8، شماره 1 ، اردیبهشت 1398، ، صفحه 63-81

چکیده
  مکانیک کوانتم گرچه نظریه‌ای برای توضیح پدیده‌های فیزیکی بود ولی فیزیک‌دانان را با پدیده‌هایی مواجه کرد که باورهای رایج متافیزیکی آن‌ها را به چالش می‌کشید. لذا تفسیرهای مختلفی از مکانیک کوانتم ارائه شد که ناشی از برداشت‌های فلسفی متفاوت از مکانیک کوانتم بود. در میان این تفاسیر، تفسیر دیوید بوهم با توجه به ویژگی‌های خاصی که دارد ...  بیشتر

مرگ‌اندیشی در پرتو دیدگاه‌های اسلامی و غربی: مقایسه تطبیقی دیدگاه‌های ملاصدرا و هیدگر با توجه نظرات هانری کربن

هژیر مهری؛ علیرضا منصفی؛ علی اصغر مصلح

دوره 7، شماره 1 ، اردیبهشت 1397، ، صفحه 45-65

چکیده
  ملاصدرا با تکیه بر چشم‌اندازی وجودی به عالم و اصول و مبانی خاص حکمت متعالیه، مرگ را استکمال نفس و استقلال وجودی‌اش از بدن می‌داند. در نظر صدرالمتألهین مرگ پایان زندگی نیست، بلکه تولدی است دوباره برای تکامل و تعالی و فراتررفتن از آنچه انسان تاکنون در دنیای مادی بدان مشغول بوده است. طرف دیگر مارتین هیدگر به عنوان یکی از برجسته‌ترین ...  بیشتر

تحلیل تکثر معنای زندگی در فلسفه ملاصدرا

عبداله صلواتی؛ عین اله خادمی؛ لیلا پوراکبر

دوره 7، شماره 1 ، اردیبهشت 1397، ، صفحه 67-90

چکیده
  مسئلة محوری مقالة حاضر بررسی و تحلیل تکثر معنای زندگی از دیدگاه ملاصدر است. نگارندگان در این مقاله با استفاده از مبانی ملاصدرا در سه ساحت معرفت‌شناختی، هستی‏شناختی و انسان‏شناختی به تحلیل و تبیین تکثر معنای زندگی پرداخته‏اند. در این جستار، در ساحت معرفت‏شناختی با تکیه بر دو نگرش ثبوتی و اثباتی ملاصدرا نسبت به زندگی، تکثر معنای ...  بیشتر

معناداری زندگی در پرتو جاودانگی نفس از دیدگاه ملاصدرا

فروغ السادات رحیم پور؛ محمد جواد ذریه؛ زهرا آبیار

دوره 6، شماره 1 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 45-64

چکیده
  پرسش از معنای زندگی و جاودانگی انسان، از جملة دغدغه‌های بنیادینی است که از دیرباز ذهن اندیشه‌وران را به خود مشغول ساخته است. باور به حیات پس از مرگ و جاودانگی در نوع تفسیر انسان از زندگی و در معناداری یا بی‌معنایی آن نقش مهمی دارد. ملاصدرا بر اساس عناصری از نظام فلسفی خویش هم‌چون تجرد نفس، حرکت جوهری، حدوث جسمانی و بقای روحانی نفس ...  بیشتر

تبیین شمول‌گرایی دینی بر مبنای تشکیک صدرایی

محمد علی اخگر

دوره 5، شماره 2 ، آبان 1395، ، صفحه 23-44

چکیده
  مسئلة تعدد ادیان و پرسش‌های ذیل آن، ازجمله پرسش‌های حقانیت و نجات، حائز اهمیت دین‌شناسانة فراوانی هستند. در میان پاسخ‌های متعددی که به این مسئله داده شده است یکی از تقریر‌های شمول‌گرایانه‌ای که با بهره‌گیری از تعالیم فلسفة صدرایی و به طور خاص تمایز تشکیکی به نحو مجمل توسط برخی محققان مسلمان شکل گرفته است نوعی پاسخی است که می‌توان ...  بیشتر

طرحی برای برون رفت از معضل ارزش صدق؛ بر مبنای معرفت شناسی فلسفة ملاصدرا

اکرم عسکرزاده؛ جلال پی کانی

دوره 5، شماره 2 ، آبان 1395، ، صفحه 45-66

چکیده
  از نظر برخی از منتقدان اعتمادگرایی، نظریه‌های معرفت‌شناختی اعتمادگرایانه دچار معضل ارزش هستند. زاگزبسکی اعتقاد دارد برای حل این معضل باید رابطة میان بستر و زمینه و فرایند شکل‌گیری باور با باور را درونی کرد تا دچار معضل ارزش نباشد. این پژوهش درصدد بررسی این مسئله که آیا نظریة معرفت‌شناختی ملاصدرا قابلیت حل معضل ارزش را دارد؟ با ...  بیشتر

نقد و بررسیِ سه تصور از خدا در فلسفة مسیحیِ معاصر

حسن احمدی زاده

دوره 4، شماره 2 ، آبان 1394، ، صفحه 1-20

چکیده
  امروزه الهیات مسیحی، بیش از هر زمان دیگر، با مسئلة وجود خدا، شناخت او و به‌ویژه، ارتباط میان علم و ارادة الهی با اراده و تقدیر انسان، درگیریِ فلسفی و کلامی دارد. در دوران معاصر، با ظهور نحله‌های جدید فلسفی در غرب، الهیات مسیحی نیز نحله‌های فلسفیِ مختلفی را درون خود تجربه کرده است، که الهیات یا خداباوریِ کلاسیک، خداباوریِ گشوده و ...  بیشتر

بررسی تطبیقی مسئله شر در فلسفه ملاصدرا و لایب‌نیتس

ابوذر نوروزی؛ رضا برنجکار

دوره 3، شماره 2 ، آبان 1393، ، صفحه 89-109

چکیده
  مسئلة معروف شر از مسائل مهم و دیرین کلامی- فلسفی است که غالب ادیان به آن پرداخته‌اند و فیلسوفان دین نیز با نگاهی نو این موضوع را بررسی می‌کنند. این نوشتار به روش تحلیل گزاره‌ای به بیان و بررسی دیدگاه ملاصدرا و لایب‌نیتس در این باره می‌پردازد. ملاصدرا با توجه به مقتضیات زمانه با رویکردی سنتی دیدگاه خود را بیان داشته است. لایب‌نیتس ...  بیشتر

خلود در عذاب از دیدگاه ملاصدرا و ابن عربی

محمد حیدری فرد؛ محمد کاظم فرقانی

دوره 2، شماره 4 ، دی 1392، ، صفحه 39-59

چکیده
  مسئلة جاودانگی نفس در جهنم و بقا در عذاب الهی ازجمله مسائل مهم کلامی و اعتقادی است که از همان آغاز، توجه بسیاری از متفکرین مسلمان را به خود جلب کرده است. در این میان ملاصدرا به اشکالاتی که در باب خلود در عذاب وجود دارد اشاره می‌کند و سعی کرده است با پاسخ‌دادن به آن‌ها و اثبات خلود برخی از کفار در جهنم، هرگونه اندیشة مبنی بر عدم خلود ...  بیشتر